TS.BS Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực - Mạch máu, Trung tâm Ngoại Lồng ngực - Mạch máu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết đa số bệnh nhân tắc mạch máu ngoại biên từng hút thuốc lá như anh Tom. Có trường hợp phải đoạn ngón, đoạn chi, mất khả năng lao động vì phát hiện muộn.

Anh Tom đau nhức chân trái từ một năm trước, nghĩ do bệnh xương khớp nên uống bổ sung canxi, glucosamine. Vài tháng sau cơn đau trầm trọng hơn, anh khám tại một bệnh viện được chẩn đoán bệnh động mạch chi dưới và đặt stent nong mạch máu chân trái kết hợp uống thuốc theo toa. Nửa năm sau, vết loét ở chân trái anh không lành, chân phải bắt đầu có triệu chứng tương tự, anh đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM điều trị.

ThS.BS.CKI Phạm Hưng, Trung tâm Ngoại Lồng ngực - Mạch máu, cho biết bệnh động mạch chi dưới thuộc nhóm bệnh lý mạch máu ngoại biên, xảy ra khi các động mạch trong chân và bàn chân bị co hẹp hoặc tắc nghẽn. Nguyên nhân do tích tụ mảng xơ vữa, hình thành trên thành động mạch. Lúc này, lưu lượng máu cung cấp cho cơ và mô trong chân giảm đi, gây đau đớn, làm chậm quá trình lành vết thương. Đây là tác nhân khiến ngón chân anh Tom lành chậm, nhiễm trùng và có dấu hiệu hoại tử.

Bác sĩ Dũng giải thích thêm nicotine trong thuốc lá gây ra phản ứng viêm ở lớp nội mạc động mạch. Quá trình viêm làm lớp nội mạc dày lên, nhất là ở các động mạch nhỏ và xa như động mạch bàn chân, cẳng chân, ngón tay, ngón chân. Khi đó, lòng mạch bị thu hẹp, máu không thể lưu thông đến khu vực cần nuôi dưỡng dẫn đến thiếu máu nuôi tại chỗ.

Bác sĩ phẫu thuật cắt ngón chân nhiễm trùng cho người bệnh đồng thời chụp CT mạch máu kiểm tra chân phải. Kết quả xác định động mạch chậu ngoài phải hẹp nặng (trên 90%), động mạch đùi phải hẹp trung bình (trên 70%), động mạch thân chày mác, động mạch mác và động mạch chày sau hẹp trung bình (60-70%).

Bác sĩ Dũng đánh giá toàn bộ hệ động mạch chi dưới của bệnh nhân hẹp từ trung bình đến nặng, nhưng may mắn nhánh mạch máu bàng hệ tưới máu cho bàn chân nên chưa gặp biến chứng loét ngón, hoại tử. Nếu không can thiệp mở rộng nguồn cung cấp máu cho chi dưới, nguy cơ hoại tử.

Êkíp đặt một stent có phủ màng mạch máu nhân tạo (cover stent) cho anh Tom. Nhờ hệ thống IVUS - siêu âm trong lòng mạch, bác sĩ quan sát kỹ hơn cấu trúc mạch máu để thao tác chuẩn xác. Anh Tom giảm triệu chứng đau nhức chân, xuất viện sau ba ngày. Bác sĩ khuyến cáo người bệnh cần bỏ thuốc lá để tránh bệnh tái phát.

Hẹp động mạch chi dưới thường gặp ở người đái tháo đường, tăng huyết áp, cholesterol cao, có người thân mắc bệnh động mạch ngoại biên hay bệnh tim, đột quỵ. Nguy cơ mắc bệnh ở người hút thuốc lá cao gấp 2-6 lần so với người không hút thuốc, theo bác sĩ Hưng.

Bệnh ở giai đoạn nhẹ thường không biểu hiện triệu chứng hoặc chỉ cảm giác mỏi khi đi lại lâu. Bệnh tiến triển nặng gây ra cơn đau cách hồi (cảm giác đau mỏi, khó chịu ở chân khi đi lại nhưng sẽ biến mất nếu nghỉ ngơi), thiếu máu cấp chi dưới, tê hoặc yếu chân, đau chuột rút, đau sau khi đi bộ. Bên cạnh biến chứng hoại tử chi, hẹp động mạch chi dưới không điều trị còn dẫn đến những di chứng nguy hiểm như phình động mạch khoeo, huyết khối, nhồi máu cơ tim, đột quỵ não...

Bác sĩ Dũng khuyến cáo những người có yếu tố nguy cơ bệnh lý mạch máu ngoại biên như thừa cân - béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc lá, tiền sử gia đình có bệnh lý động mạch ngoại biên nên khám tầm soát sớm.

Thu Hà

* Tên bệnh nhân đã được thay đổi