Thạc sĩ, bác sĩ Bùi Thị Hương Thùy, khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do một trong 4 chủng huyết thanh của virus Dengue gây ra. Các chủng này khác nhau về mặt kháng nguyên nên sau khi đã chữa khỏi sốt xuất huyết một lần, cơ thể vẫn có thể mắc bệnh bởi chủng virus khác. Bệnh diễn tiến nhanh, gây biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ nếu không phát hiện, điều trị kịp thời.

Sốt xuất huyết thường diễn tiến qua 4 giai đoạn gồm ủ bệnh, phát bệnh, nguy hiểm, hồi phục. Thời gian của mỗi giai đoạn khác nhau tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe, sức đề kháng của mỗi bé. Thời gian ủ bệnh thường kéo dài trong khoảng 4-14 ngày. Giai đoạn bùng phát bệnh diễn ra trong khoảng 2-7 ngày, triệu chứng tương tự cảm cúm như mệt mỏi, đau nhức khắp người (cơ, xương, khớp); sốt cao đột ngột, nhiệt độ lên tới 39-40 độ C, buồn nôn, nôn, đau rát họng, đau hốc mắt, sổ mũi, tiêu chảy, sưng hạch bạch huyết...

Xuất huyết là giai đoạn nguy hiểm của sốt xuất huyết, thường bắt đầu từ ngày 3 đến ngày 7 sau khi khởi phát sốt. Lúc này trẻ vừa giảm hoặc hết sốt, có tình trạng thoát huyết tương (tăng tính thấm thành mạch khiến dịch thoát ra khỏi lòng mạch vào các mô kéo dài 24-48 giờ) gây cô đặc máu, tụt huyết áp, phù mô kẽ. Xét nghiệm cận lâm sàng cho thấy dung tích hồng cầu tăng so với giá trị trung bình, số lượng tiểu cầu giảm, men gan tăng. Siêu âm hoặc chụp X-quang có thể ghi nhận tràn dịch màng bụng, màng phổi, gan to. Triệu chứng xuất huyết biểu hiện với các nốt, chấm bầm đỏ rải rác dưới da, niêm mạc, thường thấy ở mặt trước hai cẳng chân, bụng, mặt trong hai bên cánh tay, mạn sườn, đùi.

Nếu lượng huyết tương bị mất quá nhiều mà không được bù kịp thời, trẻ bị sốc sốt xuất huyết, với biểu hiện chân tay lạnh, huyết áp giảm nhanh, phù nề mi mắt, khó thở, mất nước (tiểu ít hoặc không đi tiểu). Trong trường hợp nặng, bệnh nhi có thể xuất huyết ồ ạt trong và ngoài cơ thể (chảy máu cam, chảy máu chân răng, tiểu ra máu, nôn ra máu, đi ngoài phân đen, ho ra máu, co giật, rối loạn tri giác), suy hô hấp do tích dịch trong cơ thể, suy tim, tổn thương gan, não, suy cơ quan nghiêm trọng, tử vong.

Theo bác sĩ Thùy, hiện chưa có thuốc đặc trị sốt xuất huyết. Điều trị chủ yếu là giảm nhẹ triệu chứng của bệnh. Với trẻ đang trong giai đoạn nguy hiểm, phụ huynh cần cho bé uống nhiều nước, ưu tiên nước lọc, oresol, nước trái cây loãng, nước dừa; tránh đồ uống có caffeine, nước ngọt, nước có gas. Hạ sốt cho bé đúng cách, dùng thuốc Paracetamol liều 10-15 mg/kg mỗi 4-6 giờ nếu trẻ sốt trên 38,5 độ C, tuyệt đối không dùng thuốc Aspirin hay Ibuprofen vì có thể gây chảy máu. Nếu bé sốt cao, kết hợp chườm ấm vùng trán, nách, bẹn để hạ sốt tự nhiên.

Để tránh nguy cơ xuất huyết, phụ huynh không để bé vận động mạnh, hoạt động nguy hiểm có thể gây thương tích trên cơ thể. Theo dõi lượng nước tiểu, tình trạng da niêm mạc, mức độ tỉnh táo của trẻ đề phòng trường hợp bệnh diễn tiến nguy hiểm cần can thiệp gấp. Trong trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ chỉ định truyền dịch, truyền tiểu cầu cho trẻ.

Bác sĩ Thùy khuyên phụ huynh không nên chủ quan khi thấy trẻ sốt xuất huyết đã hết sốt, cần theo dõi sát, đưa trẻ đến cơ sở y tế đánh giá lượng tiểu cầu mỗi ngày. Nếu trẻ bị sốt xuất huyết xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng như sốt cao kéo dài, kém đáp ứng thuốc hạ sốt, nôn nhiều, bụng đau không rõ nguyên nhân, vật vã, li bì, đi tiểu ít, xuất huyết... phụ huynh cũng cần đưa đi khám.

Trẻ được đánh giá là qua giai đoạn nguy hiểm và đang hồi phục khi hết sốt ít nhất 24-48 giờ, không còn biểu hiện mệt mỏi, bắt đầu ăn ngon miệng, hết nôn, lượng nước tiểu trở về bình thường, nốt ban mờ dần. Sau khi trẻ ra viện 3-5 ngày, phụ huynh cần theo dõi sát để phát hiện sớm bất thường.

Theo bác sĩ Thùy, những biến chứng như sốc, xuất huyết não, tổn thương gan, viêm cơ tim có thể xảy ra, đặc biệt ở trẻ có sức đề kháng yếu. Phụ huynh nên cho trẻ tiêm vaccine phòng bệnh đầy đủ (với trẻ từ 4 tuổi trở lên), ngủ màn, mặc quần áo dài tay, sử dụng thuốc đuổi muỗi an toàn cho trẻ khi ra ngoài. Hạn chế cho bé ra ngoài chơi vào khoảng thời gian bình minh, hoàng hôn. Đậy nắp chậu, vung, chai, lọ chứa nước, phát quang các bụi rậm quanh nhà để loại bỏ nơi sinh sản của muỗi.

Trịnh Mai