Xơ vữa động mạch là tình trạng mảng bám gồm cholesterol, chất béo, canxi và tế bào viêm tích tụ trên thành động mạch, làm hẹp lòng mạch, cản trở lưu thông máu. Bệnh có thể tiến triển âm thầm trong nhiều năm nhưng là nguyên nhân hàng đầu gây nhồi máu cơ tim, đột quỵ. BS.CKI Đào Thị Yến Thủy, Trưởng khoa Dinh dưỡng Tiết chế, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát tiến triển bệnh và phòng ngừa biến chứng.

Chất béo bão hòa có nhiều trong mỡ động vật, bơ, da gà, thịt mỡ và chất béo chuyển hóa làm tăng LDL (cholesterol xấu) góp phần hình thành và phát triển mảng xơ vữa. Người bệnh nên hạn chế tối đa nhóm chất béo này, thay bằng chất béo không bão hòa từ cá béo, quả bơ, dầu ôliu, các loại hạt.

Đường và carbohydrate tinh chế (bánh kẹo ngọt, nước ngọt có gas, nước tăng lực, bánh mì trắng) làm tăng đường huyết và triglycerid trong máu, thúc đẩy quá trình viêm, xơ vữa. Người bệnh nên giảm lượng đường xuống dưới 25 g một ngày, ưu tiên ngũ cốc nguyên cám, trái cây nguyên miếng thay vì nước ép.

Muối làm tăng huyết áp, gây áp lực lên thành động mạch và thúc đẩy xơ vữa tiến triển. Người bệnh hạn chế muối, nước mắm, nước tương, đồ muối chua, thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói, mì ăn liền. Lượng natri khuyến cáo không quá 1.500-2.000 mg một ngày (tương đương một thìa cà phê muối).

Rượu bia có thể làm tăng huyết áp, triglycerid và nguy cơ hình thành cục máu đông. Người bệnh xơ vữa động mạch uống rượu bia còn khiến mạch máu co giãn bất thường, tăng nguy cơ đột quỵ, do đó nên tránh hoàn toàn hoặc hạn chế tối đa.

Thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh như xúc xích, thịt nguội, đồ hộp, khoai tây chiên, gà rán chứa nhiều muối, chất béo xấu và chất bảo quản, làm tăng phản ứng viêm trong cơ thể và gây hại thành mạch. Người bệnh nên ưu tiên thực phẩm tươi, chế biến đơn giản như hấp, luộc, nướng ít dầu.

Bác sĩ Yến Thủy khuyến cáo người có triệu chứng nghi xơ vữa động mạch kéo dài như đau ngực, khó thở, chóng mặt, nói khó, yếu tê tay chân hoặc giảm thị lực thoáng qua cần khám chuyên khoa tim mạch sớm. Tránh tự ý dùng thuốc không rõ nguồn gốc vì có thể gây tương tác, làm nặng bệnh nền. Tùy trường hợp, bác sĩ chỉ định thuốc kiểm soát huyết áp, mỡ máu, chống kết tập tiểu cầu, điều trị đái tháo đường, kết hợp vật lý trị liệu hoặc can thiệp như đặt stent, bắc cầu mạch nếu hẹp nặng.

Người bệnh nên ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, cá béo, các loại hạt, đậu và ngũ cốc nguyên hạt. Duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc và kiểm soát huyết áp, mỡ máu. Bổ sung tinh chất thiên nhiên như GDL-5 (chiết xuất từ phấn mía Nam Mỹ) góp phần giảm lượng cholesterol toàn phần, hạn chế nguy cơ hình thành xơ vữa động mạch.

Trọng Nghĩa