Ngày nay, các nhà khoa học bắt đầu chú trọng hơn đến việc nghiên cứu và thiết kế ra những loại vaccine sử dụng dưới dạng đường uống vì chúng có thể mang lại nhiều ưu điểm vượt trội. Tuy nhiên, việc bào chế ra dạng vaccine này cũng không hề dễ dàng bởi các chuyên gia cần tìm được cách khắc phục một số nhược điểm vốn có của chúng.

Ưu điểm của vaccine đường uống

Ưu điểm đầu tiên cần phải kể đến của vaccine đường uống chính là khả năng kích hoạt phản ứng miễn dịch trên niêm mạc đường tiêu hóa. Hệ tiêu hóa là một trong những vị trí dễ bị mầm bệnh tấn công. Để ngăn chặn sự nhân lên của vi khuẩn hoặc virus trong lớp niêm mạc này cũng như hạn chế khả năng lây nhiễm mầm bệnh từ người này sang người khác, phản ứng miễn dịch niêm mạc là yếu tố vô cùng quan trọng.

Vaccine đường uống có khả năng kích hoạt và tăng cường đáp ứng miễn dịch ở tế bào niêm mạc đường tiêu hóa, giúp tạo thành tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài. Cũng vì vậy, vaccine đường uống đặc biệt hiệu quả trong việc ngăn ngừa các mầm bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa như virus rota, vi khuẩn gây bệnh tả hoặc sốt thương hàn.

Không chỉ vậy, một trong những ưu điểm khiến vaccine đường uống được nhiều người lựa chọn là ít xâm lấn và không gây đau khi sử dụng. Đồng thời, vaccine đường uống cũng tương đối an toàn vì hạn chế đáng kể các vấn đề xảy ra khi tiêm như nguy cơ lây nhiễm bệnh qua đường máu hoặc tác dụng phụ tại chỗ do kim tiêm.

Ngoài ra, vaccine đường uống không đòi hỏi quy trình sản xuất, vận chuyển và bảo quản nghiêm ngặt như vaccine đường tiêm. Theo đó, vaccine đường tiêm yêu cầu dây chuyền sản xuất vô trùng, điều kiện vận chuyển và bảo quản đặc biệt cùng với dụng cụ và kỹ thuật sử dụng thuốc phù hợp. Tất cả những yếu tố này có thể làm tăng chi phí chủng ngừa và gây ảnh hưởng đáng kể đến khả năng phân phối vaccine. Với dạng đường uống, vaccine sẽ được sản xuất và tiếp cận hiệu quả hơn đến các khu vực chưa phát triển, từ đó giúp nâng cao độ bao phủ của vaccine.

Nhược điểm của vaccine đường uống

Dù mang lại nhiều ưu điểm nhưng vaccine đường uống cũng có những mặt hạn chế nhất định. Trước tiên, để tạo ra phản ứng miễn dịch thì các kháng nguyên của vaccine cần phải vượt qua nhiều hàng rào hóa lý và sinh học trong đường tiêu hóa như môi trường axit của dạ dày hoặc sự hiện diện của các enzym phân giải protein. Những yếu tố này làm cho protein hoặc peptide kháng nguyên trong vaccine dễ bị suy thoái và biến tính, từ đó gây ảnh hưởng đến tác dụng của vaccine.

Trở ngại lớn khác của vaccine đường uống so với vaccine đường tiêm là cần một liều kháng nguyên cao hơn để tạo ra phản ứng miễn dịch nhưng mong muốn. Bởi vì đường tiêu hóa thường phải tiếp xúc với nhiều loại mầm bệnh khác nhau. Nếu kháng nguyên trong vaccine không đủ nhiều để tạo ra các tín hiệu cảnh báo thích hợp, cơ thể sẽ cho rằng chúng không phải tác nhân gây bệnh và tránh kích hoạt phản ứng miễn dịch. Điều này dẫn đến tình trạng dung nạp vaccine thay vì đáp ứng miễn dịch.

Các nhà khoa học vẫn không ngừng nghiên cứu các phương pháp giúp khắc phục nhược điểm cũng như tăng cường các lợi thế của vaccine đường uống. Hiện nay, nhiều vaccine đường uống đã ra đời với hiệu quả tương đương các vaccine đường tiêm.

Phương Quỳnh (Theo NICB)