Ung thư hậu môn

Nguy cơ

• Phần lớn trường hợp ung thư hậu môn có liên quan mật thiết đến HPV - một loại virus lây qua đường tình dục, có thể gây ra mụn cóc trong và xung quanh hậu môn hoặc bộ phận sinh dục ở cả nam và nữ.
• Một số yếu tố nguy cơ khác cũng góp phần gây ung thư hậu môn bao gồm: nhiễm HIV, quan hệ tình dục bừa bãi và giao hợp qua đường hậu môn, hút thuốc lá, suy giảm miễn dịch và tuổi tác.

Nghiên cứu cho thấy khoảng 80% trường hợp ung thư hậu môn được chẩn đoán ở người trên 60 tuổi. Ung thư hậu môn thường phổ biến hơn ở nam giới trước 35 tuổi và nữ giới sau 50 tuổi. Theo một số thống kê, tỷ lệ mắc ung thư hậu môn ở nam giới độc thân cao gấp 6 lần so với nam giới đã lập gia đình.

Khoảng 20% trường hợp mắc ung thư hậu môn mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Các trường hợp còn lại có thể xuất hiện các triệu chứng tương tự như bệnh trĩ, hội chứng ruột kích thích và nhiều bệnh đường tiêu hóa khác như thay đổi thói quen đi ngoài, phân nhỏ, đi tiêu phải rặn nhiều, chảy máu hậu môn - trực tràng, đau, cảm giác nặng ở hậu môn, khối u ở hậu môn, ngứa hậu môn, chảy dịch nhầy, mủ hậu môn...

Ung thư hậu môn ít khi di căn xa trong cơ thể, nhưng một khi đã di căn thì khó điều trị. Gan và phổi là hai bộ phận có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi di căn của ung thư hậu môn.

Nguyên nhân

Đến nay, nguyên nhân gây ung thư hậu môn vẫn chưa được xác định chính xác do có nhiều nhóm nguy cơ được tìm thấy ở bệnh nhân. Một số nguyên nhân có thể gặp gồm:

• Suy giảm miễn dịch: Người suy giảm miễn dịch như HIV, người ghép tạng, người dùng các thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao ung thư hậu môn.
• Quan hệ tình dục không an toàn (qua đường hậu môn hoặc có nhiều bạn tình): Làm tăng nguy cơ nhiễm virus u nhú ở người HPV và ung thư hậu môn.
• Nhiễm virus u nhú ở người HPV: Các nghiên cứu chứng minh nhiễm HPV là yếu tố nguy cơ ung thư hậu môn. Quan hệ tình dục với người nhiễm virus u nhú HPV là đường lây truyền phổ biến nhất.
• Hút thuốc lá: Là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, trong đó có ống hậu môn. Người hút thuốc lá nguy cơ bị ung thư hậu môn tăng gấp 8 lần so với người không hút thuốc.
• Rò hậu môn kéo dài: Là tình trạng lỗ rò thông thương giữa ống hậu môn và da bên ngoài. Lỗ rò thường xuyên chảy dịch, phân gây kích thích các mô xung quanh lỗ hậu môn.

Triệu chứng

Triệu chứng ung thư hậu môn giai đoạn đầu thường không rõ ràng và không đặc hiệu. Bệnh nhân ung thư hậu môn có thể có các triệu chứng sau:

• Ngứa quanh hậu môn;
• Chảy máu từ hậu môn: máu thường đỏ tươi, có thể là rỉ máu đỏ tươi;
• Nổi một khối quanh hậu môn;
• Đau rát, khó chịu quanh hậu môn: cảm giác đau tức nặng vùng hậu môn;
• Cảm giác liên tục muốn đi đại tiện;
• Rối loạn tiêu hóa: táo bón hay tiêu chảy;
• Thay đổi khuôn phân.

Phần lớn bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn tiến triển do đến viện muộn hoặc không được khám bởi các bác sĩ chuyên khoa.

Chẩn đoán

Đầu tiên, bác sĩ khai thác bệnh sử về thời gian các triệu chứng xuất hiện, tiền căn nhiễm HIV, viêm đại tràng hoặc xạ trị trước kia, thói quen sinh hoạt tình dục...

Sau khi khai thác thông tin bệnh sử và thói quen sinh hoạt, bác sĩ tiến hành thăm khám và đưa ra chỉ định cận lâm sàng nhằm chẩn đoán bệnh ung thư hậu môn:

• Khám hậu môn - trực tràng bằng tay: mục đích kiểm tra, tìm kiếm các dấu hiệu bất thường trong ống hậu môn.
• Khám hạch bẹn hai bên.
• Khám phụ khoa đối với nữ.
• Xét nghiệm máu: Làm test HIV.
• Nội soi ống hậu môn: Giúp đánh giá trực tiếp tổn thương và sinh thiết khi có tổn thương nghi ngờ.
• Siêu âm qua ngả hậu môn: Giúp đánh giá tình trạng hạch vùng.
• Chụp X-quang phổi, chụp cắt lớp vi tính toàn thân (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) nhằm đánh giá mức độ xâm lấn của bướu và tình trạng di căn xa.
• Chụp PET/CT để đánh giá mức độ lan rộng của bướu, di căn hạch vùng và di căn xa. Ngoài ra còn dùng để đánh giá đáp ứng sau điều trị.

Điều trị

Ung thư hậu môn có khả năng chữa trị cao nếu được phát hiện sớm. Do đó, người thuộc nhóm nguy cơ hoặc có triệu chứng của bệnh nên đi khám trước khi ung thư chuyển sang giai đoạn muộn.

Khám sức khỏe tổng quát định kỳ giúp tầm soát ung thư hiệu quả. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Một số phương pháp chẩn đoán ung thư hậu môn bao gồm: kiểm tra sức khỏe định kỳ, khám trực tràng, sinh thiết, siêu âm hậu môn, chụp CT, MRI... Tùy thuộc vào giai đoạn ung thư mà người bệnh sẽ được thực hiện các phương pháp điều trị phù hợp, phổ biến nhất là phương pháp hóa trị và xạ trị. Khi hai phương pháp này không mang lại hiệu quả điều trị, các bác sĩ mới tiến hành phẫu thuật.
Điều trị kết hợp giữa xạ trị và hóa trị được coi là phương pháp 'tiêu chuẩn vàng' cho hầu hết trường hợp ung thư hậu môn, tỷ lệ sống lâu dài 70-90% và không tái phát ung thư sau 5 năm. Một số trường hợp bệnh ở giai đoạn đầu hoặc các u nhú có kích thước nhỏ có thể được loại bỏ bằng phẫu thuật mà không cần điều trị thêm.
Giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách điều chỉnh thói quen hoạt động tình dục, hạn chế số lượng bạn tình, sử dụng bao cao su khi quan hệ, tránh quan hệ qua đường hậu môn, kiểm tra sức khỏe định kỳ, ngừng hút thuốc và tránh xa khói thuốc lá...
Người thuộc nhóm nguy cơ cao nên kiểm tra sức khỏe thường xuyên giúp phát hiện kịp thời các triệu chứng ở giai đoạn đầu, tránh để bệnh chuyển sang giai đoạn muộn gây khó khăn cho quá trình điều trị cũng như làm giảm tỷ lệ sống sót.

Chăm sóc

Ung thư hậu môn và tác dụng phụ của các phương pháp điều trị (hóa trị, xạ trị...) có thể làm thay đổi vị giác, chán ăn, mệt mỏi, suy nhược... khiến người bệnh ăn uống kém dẫn đến thiếu dinh dưỡng.

Một số phương pháp có thể giúp người bệnh ăn uống hiệu quả trong quá trình điều trị:

• Ăn đúng giờ, đúng bữa: Ăn từ 6 đến 8 bữa nhỏ một ngày (thay vì chỉ ăn 3 bữa chính), mỗi bữa ăn cách 2-3 giờ.
• Ăn chậm, nhai kỹ thức ăn.
• Trong bữa ăn có thể uống thêm nước để làm mềm thức ăn, hỗ trợ việc nuốt dễ dàng hơn.
• Ăn bất kể thời gian nào trong ngày ngay khi cảm thấy đói và có thể ăn được.
• Ăn nhiều thực phẩm yêu thích.

Cố gắng đảm bảo bổ sung đầy đủ các nhóm thực phẩm như đã nêu ở phần trên, chế biến đa dạng theo nhiều cách khác nhau để kích thích cảm giác thèm ăn của bệnh nhân. Sử dụng các loại thực phẩm bổ sung dinh dưỡng theo tư vấn của bác sĩ.

• Tập thể dục thể thao đều đặn, phù hợp với thể trạng sức khỏe của người bệnh.
• Giữ chế độ sinh hoạt lành mạnh, suy nghĩ tích cực là một phương thức hỗ trợ hiệu quả khi điều trị ung thư.
• Tùy theo tình trạng hiện tại của bệnh nhân ung thư hậu môn mà có chế độ dinh dưỡng được áp dụng khác nhau.

Phòng ngừa

Hiện nay vẫn chưa có các biện pháp phòng ngừa ung thư hậu môn đặc hiệu. Một số biện pháp giúp phòng ngừa có thể bao gồm:

• Không hút thuốc lá.
• Quan hệ tình dục an toàn, hạn chế quan hệ nhiều bạn tình, sử dụng bao cao su khi quan hệ qua đường hậu môn nhằm hạn chế nguy cơ nhiễm HIV, HPV...
• Tiêm phòng vaccine phòng ngừa virus u nhú HPV ở người.