Thoái hóa khớp

Nguyên nhân

Nguyên nhân nguyên phát

Thoái hóa khớp xảy ra liên quan đến độ tuổi. Hàm lượng nước trong sụn khớp tăng dần theo tuổi tác, điều này là hàm lượng và chất lượng Protid trong sụn giảm dẫn đến việc sụn khớp bắt đầu thoái hóa. Vận động trong thời gian dài khiến phần sụn này bị tổn thương, gây nứt, bong, thậm chí tiêu biến sụn, gia tăng ma sát giữ khớp gây nên đau và thoái hóa.

Nguyên nhân thứ phát

• Di truyền: Tình trạng này xảy ra ở một số đối tượng có khiếm khuyết di truyền ở những gen có chức năng hình thành sụn. Việc này dẫn đến hao hụt ở sụn khớp, đẩy nhanh tình trạng thoái hóa.
• Béo phì: Thừa cân làm tăng nguy cơ thoái hóa ở khớp gối, hông và cột sống. Vì vậy việc duy trì chỉ số cơ thể hoặc giảm cân để về trọng lượng lý tưởng giúp ngăn ngừa hiện tượng thoái hóa cũng như làm giảm tốc độ tiến triển khi bệnh bắt đầu hình thành.
• Chấn thương: Đây được xem là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển tình trạng thoái hóa khớp.
• Sử dụng khớp quá nhiều với tần suất cao: Lạm dụng một số khớp nhất định làm tăng nguy cơ phát triển viêm xương khớp. Ví dụ, với những người thường xuyên làm việc nặng nhọc về tay chân như bốc vác, làm việc thủ công đòi có nguy cơ phát triển thoái hóa khớp cổ tay, cổ chân cao hơn.
• Ảnh hưởng bởi những bệnh xương khớp khác: Những người bị viêm khớp dạng thấp có nhiều khả năng bị thoái hóa khớp. Ngoài ra, một số tình trạng hiếm gặp, chẳng hạn như thừa sắt hoặc dư thừa hormone tăng trưởng, làm tăng cơ hội phát triển bệnh.

Triệu chứng

Các biểu hiện thoái hóa khớp thường phát triển chậm và mức độ tăng nặng dần theo thời gian. Dấu hiệu thường gặp nhất bao gồm:

• Đau nhức: Các khớp bị ảnh hưởng có thể bị đau trong hoặc sau khi vận động, các cơn đau thường âm ỉ và biến mất khi người bệnh không hoạt động. Nếu không được điều trị kịp thời, các cơn đau tăng nặng về mức độ và kéo dài hơn, gây cho người bệnh nhiều đau đớn và phiền toái hơn.
• Cứng khớp: Triệu chứng này thường đi kèm với cơn đau và thường xuất hiện sau thức dậy, hoặc sau một thời gian không vận động, di chuyển.
• Xuất hiện tiếng lục cục tại khớp khi di chuyển.
• Teo cơ, sưng tấy: Thoái hóa khớp kéo dài thường dẫn đến tình trạng sưng tấy làm biến dạng các khớp và vùng cơ xung quanh khớp. Nếu không vận động trong thời gian dài sẽ gây teo cơ, đầu gối bị lệch khỏi trục...

Chẩn đoán

Theo tiêu chuẩn chẩn đoán của Hội thấp khớp học Mỹ-ACR (American College of Rheumatology), 1991, có thể chẩn đoán viêm thoái hóa khớp dựa vào:

Yếu tố nguy cơ

• Phát hiện gai xương ở rìa khớp (trên X-quang).
• Có dịch thoái hóa.
• Độ tuổi trên 38.
• Dấu hiệu cứng khớp dưới 30 phút.
• Xuất hiện tiếng lách khách, lục cục khi cử động khớp.

Biểu hiện lâm sàng

• - Tràn dịch khớp: đôi khi thấy ở khớp gối, do phản ứng viêm của màng hoạt dịch.
• Biến dạng khớp: Xuất hiện các gai xương, do lệch trục khớp hoặc thoát vị màng hoạt dịch.
• Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh.
• Chụp X-quang quy ước: Tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hoá khớp của Kellgren và Lawrence:

Giai đoạn 1: Xuất hiện gai xương nhỏ hoặc nghi ngờ có gai xương.
Giai đoạn 2: Tình trạng mọc gai xương rõ ràng.
Giai đoạn 3: Hẹp khe khớp vừa.
Giai đoạn 4: Hẹp khe khớp kèm theo nhiều kèm xơ xương dưới sụn.

• Siêu âm khớp: Phương pháp này nhằm kiểm tra tình trạng hẹp khe khớp, gai xương, tràn dịch khớp, đo độ dày sụn khớp, màng hoạt dịch khớp, giúp phát hiện các mảnh sụn thoái hóa bong vào trong ổ khớp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI)): phương pháp này có thể quan sát được hình ảnh khớp một cách đầy đủ với hình ảnh biểu thị bằng không gian ba chiều, giúp phát hiện được các tổn thương ở sụn khớp, dây chằng, màng hoạt dịch.
• Nội soi khớp: Phương pháp này giúp quan sát trực tiếp được các tổn thương thoái hoá của sụn khớp ở các mức độ khác nhau, kết hợp sinh thiết màng hoạt dịch để làm xét nghiệm tế bào chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khớp khác.

Xét nghiệm

• Làm xét nghiệm máu và shóa: Đo tốc độ lắng máu bình thường.
• Dịch khớp: Tế bào dịch khớp <1.000 tế bào/mm3.

Điều trị

Không có cách điều trị đặc hiệu cho thoái hóa khớp. Một số phương pháp điều trị để giúp giảm các triệu chứng đau khớp do thoái hóa.

Tập thể dục
Đây là phương pháp điều trị quan trọng nhất dành cho những người bị viêm khớp thoái hóa.
Tập thể dục thường xuyên giúp người bệnh vận động, tăng cường sức mạnh cơ và cho các khớp, từ đó cải thiện các triệu chứng. Rèn luyện thể lực cũng là trợ thủ đắc lực cho việc giảm cân, điều chỉnh lại tư thế, giảm căng thẳng...

Giảm cân
Thừa cân hoặc béo phì làm cho tình trạng thoái hoá khớp trở nên tồi tệ hơn. Nếu người bệnh đang trong tình trạng thừa cân hoặc béo phì, hãy cố gắng giảm cân bằng việc tham gia các hoạt động thể chất và có chế độ ăn uống lành mạnh hơn.

Thuốc giảm đau
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của cơn đau và tình trạng sức khỏe, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc khác nhau như: Paracetamol hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAID)... hoặc tiêm steroid. Thuốc được tiêm trực tiếp vào khu vực bị ảnh hưởng, có tác dụng nhanh chóng và có thể giảm đau trong vài tuần hoặc vài tháng.

Sử dụng huyết tương giàu tiểu cầu tự thân
Sử dụng PRP trong điều trị các vấn đề ở khớp là giải pháp hiện đại được nghiên cứu cho hiệu quả nhanh chóng với khả năng tự chữa lành tự nhiên, an toàn cho người bệnh.

Chườm nóng hoặc lạnh
Chườm nóng hoặc lạnh lên khớp có thể làm giảm cơn đau và các triệu chứng của viêm xương khớp ở một số người.

Phẫu thuật
Phẫu thuật điều trị thoái hóa khớp chỉ cần thiết trong một số ít trường hợp đã tham gia trị liệu bằng các biện pháp khác nhưng không đạt kết quả hoặc phần khớp gặp tổn thương ở mức nghiêm trọng. Phẫu thuật này có thể cải thiện đáng kể các triệu chứng, tăng khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của bạn.

Thay khớp
Thay khớp là phẫu thuật tái tạo khớp, có thể được áp dụng hầu hết các khớp như gối, háng, ngón tay.... Khi phẫu thuật thay khớp, bác sĩ sẽ bỏ phần khớp đã hư hại và thay thế vào đó phần khớp nhân tạo được làm bằng các vật liệu y sinh đặc biệt. Tuổi thọ của khớp nhân tạo có thể kéo dài 15-20 năm hoặc hơn.

Chăm sóc

Với sự hỗ trợ và chăm sóc phù hợp, người bệnh có thể có một cuộc sống khỏe mạnh mà không gặp quá nhiều nguy cơ từ bệnh.

• Sống lành mạnh: Một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên sẽ giúp giữ cho cơ bắp chắc khỏe và kiểm soát cân nặng của bạn, điều này rất tốt cho bệnh xương khớp và mang lại lợi ích sức khỏe khác.
• Uống thuốc theo chỉ dẫn bác sĩ: Ghi nhớ toa thuốc của bác sĩ và uống thuốc theo đúng chỉ định ngay cả khi những triệu chứng bệnh đã giảm nhẹ. Nếu có bất kỳ những thắc mắc hoặc tác dụng phụ mà người bệnh nghĩ rằng họ đang gặp phải khi sử dụng thuốc cần thông báo ngay cho bác sĩ để được tư vấn và cho các phương án phù hợp hơn. Trao đổi với bác sĩ khi muốn thay đổi qua một đơn thuốc khác hoặc loại thuốc khác.
• Thăm khám định kỳ thường xuyên: Viêm khớp thoái hóa là một tình trạng lâu dài, người bệnh nên đi thăm khám định kỳ thường xuyên để được đánh giá và được bác sĩ cho những lời khuyên về triệu chứng hoặc tình trạng hiện tại của mình.
• Tiêm phòng: Những người mắc các bệnh lâu dài như thoái hóa khớp được khuyến khích tiêm phòng cúm hàng năm để bảo vệ khỏi bệnh cúm. Một số vaccine khác được khuyến nghị như vaccine phòng phế cầu giúp bảo vệ chống lại viêm phổi do phế cầu khuẩn.

Phòng ngừa

Duy trì cân nặng lành mạnh là một trong những phương pháp phòng ngừa thoái hóa khớp tốt nhất.

• Rèn luyện sức khỏe từ việc tập luyện thể dục. Một chế độ luyện tập khoa học giúp cải thiện được tình trạng sức khỏe cũng như nâng cao sự linh hoạt, dẻo dai cho các khớp. Tuy nhiên để tránh chấn thương không đáng có,người bệnh nên tập luyện với cường độ hợp lý, có hướng dẫn viên kèm theo để tránh tập sai động tác ảnh hưởng đến các khớp.
• Tránh chấn thương. Bị chấn thương khớp khi còn trẻ có thể dẫn đến thoái hóa khớp cùng khớp khi lớn tuổi. Để tránh chấn thương khớp khi tập thể dục hoặc chơi thể thao, hãy ghi nhớ những khuyến cáo sau: Không uốn cong quá 90 độ khi thực hiện động tác gập đầu gối; luôn giữ cho bàn chân bằng phẳng nhất có thể trong khi duỗi để tránh chấn thương ở đầu gối; khi nhảy, tiếp đất với đầu gối cong; khởi động trước khi tham gia các môn thể thao hoặc các hoạt động thể lực; mang giày vừa vặn; tập thể dục trên bề mặt mềm, có ma sát, tránh vận động trên các bề mặt cứng như đường nhựa, sân bê tông... Nếu bạn bị chấn thương khớp, điều quan trọng là phải được điều trị y tế kịp thời và thực hiện các bước để tránh tổn thương thêm.
• Ăn uống khoa học: Mặc dù không có chế độ ăn uống cụ thể nào được chứng minh là có thể ngăn ngừa bệnh nhưng một số chất dinh dưỡng nhất định có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc mức độ nghiêm trọng của tình trạng này như bổ sung Axit béo omega-3, vitamin D, ăn nhiều rau xanh, trái cây và hạn chế đồ chế biến nhiệt độ cao.