Nám da là các mảng sậm màu, xuất hiện đối xứng chủ yếu ở vùng mặt như gò má, trán, sống mũi, cằm, quanh môi, cổ, cánh tay. Nguyên nhân là do rối loạn trong quá trình tổng hợp và phân bố sắc tố melanin.

ThS.BS Quách Thu Trang, khoa Da liễu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết nám da thường gặp ở phụ nữ 20-50 tuổi, đặc biệt trong thời kỳ mang thai, sau sinh hoặc sử dụng thuốc tránh thai. Dù không gây hại sức khỏe thể chất nhưng nám ảnh hưởng đáng kể đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh. Nếu được chăm sóc đúng cách và điều trị phù hợp, nám da có thể giảm rõ rệt và ổn định hơn quanh năm. Tuy nhiên, nhiều trường hợp không đạt hiệu quả điều trị vì mắc phải các sai lầm dưới đây.

Không xác định đúng nguyên nhân

Nám da có thể do nhiều yếu tố như rối loạn nội tiết tố, tác động của ánh sáng mặt trời hoặc ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử, căng thẳng kéo dài, di truyền, rối loạn chuyển hóa hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc. Nếu chỉ điều trị các biểu hiện trên bề mặt da mà không tìm ra nguyên nhân gốc rễ, việc điều trị sẽ kém hiệu quả và nám dễ tái phát.

Điều trị sai phương pháp

Nám da gồm ba thể chính là thượng bì, trung bì và hỗn hợp. Mỗi thể có độ sâu và mức độ sắc tố khác nhau nên đáp ứng điều trị cũng không giống nhau. Nám trung bì (nám sâu) thường khó cải thiện nếu chỉ dùng sản phẩm bôi ngoài da. Trong khi đó, nếu sử dụng laser có thông số không phù hợp hoặc thực hiện sai kỹ thuật điều trị nám nông có thể gây kích ứng, tăng sắc tố sau viêm và nám nặng hơn.

Dùng sản phẩm không rõ nguồn gốc

Tự ý dùng mỹ phẩm không nhãn mác hoặc sản phẩm không kiểm định có thể khiến da sáng nhanh do bào mòn lớp sừng, da mỏng yếu, giãn mao mạch, dễ kích ứng và tăng sắc tố trở lại nặng hơn. Một số sản phẩm còn tiềm ẩn corticoid hoặc hoạt chất gây hại. Điều trị nám cần được chỉ định bởi bác sĩ da liễu, với sản phẩm rõ nguồn gốc, thành phần và phù hợp cơ địa.

Tự ý kết hợp nhiều loại mỹ phẩm hoặc thuốc bôi chứa hoạt chất mạnh mà không hiểu rõ cơ chế hoạt động của chúng cũng khiến da "quá tải", kích ứng, viêm da tiếp xúc, dẫn đến nám lan rộng hoặc nặng hơn. Những hoạt chất điều trị nám phổ biến như hydroquinone, tretinoin, acid glycolic... cần được sử dụng theo chỉ định và theo dõi của bác sĩ da liễu.

Tẩy tế bào chết và peel da không đúng cách

Tẩy tế bào chết quá thường xuyên hoặc sử dụng sản phẩm peel da có nồng độ cao khi da đang tổn thương sắc tố có thể gây hư hại hàng rào bảo vệ da, dẫn đến kích ứng, viêm, nám nghiêm trọng hơn. Bác sĩ Trang khuyên người đang điều trị nám nên tẩy tế bào chết 1-2 lần mỗi tuần bằng sản phẩm dịu nhẹ, phù hợp tình trạng da. Các phương pháp peel sâu, lột da hóa học cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa.

Không chống nắng

Tia cực tím (UV) là yếu tố chính kích thích da tăng sản sinh melanin - sắc tố gây nám. Nên dùng kem chống nắng phổ rộng có chỉ số SPF từ 30 trở lên, thoa trước khi ra ngoài khoảng 20-30 phút và bôi lại sau 2-3 giờ. Dùng kem chống nắng cả khi ở trong nhà hay ngồi xe. Đội mũ rộng vành, đeo kính râm, mặc áo chống nắng để tăng cường bảo vệ da.

Chỉ chăm sóc da từ bên ngoài

Chế độ ăn thiếu vi chất, thói quen ngủ muộn, căng thẳng kéo dài có thể kích thích quá trình tăng sắc tố. Stress làm tăng nồng độ cortisol - một hormone có thể gián tiếp thúc đẩy sản sinh melanin gây nám. Mọi người cần xây dựng lối sống lành mạnh như ngủ đủ giấc, uống đủ nước, bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, E, kẽm, selen và các chất chống oxy hóa từ rau xanh, trái cây.

Tự điều trị bằng mẹo dân gian

Bôi nước cốt chanh, giấm táo, kem đánh răng hay nghệ tươi để làm mờ nám chưa được chứng minh hiệu quả về mặt khoa học, tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho da, theo bác sĩ Trang. Các chất kể trên có thể làm mất lớp dầu bảo vệ tự nhiên, gây kích ứng hoặc khiến da nhạy cảm hơn với ánh nắng, làm cho nám khó kiểm soát. Để điều trị nám cần hiểu cơ chế tăng sắc tố, lựa chọn hoạt chất phù hợp và theo dõi đáp ứng da. Tự điều trị không đúng cách không chỉ tốn kém thời gian, tiền bạc mà có nguy cơ làm tổn thương da.

Tâm lý nóng vội

Nám da là tình trạng mạn tính, cần điều trị lâu dài, thường kéo dài vài tháng đến hơn một năm tùy cơ địa và mức độ. Thay đổi sản phẩm liên tục, ngắt quãng liệu trình hoặc kết hợp quá nhiều phương pháp cùng lúc có thể khiến da yếu đi, rối loạn sắc tố và giảm hiệu quả điều trị.

Để chữa nám da an toàn, bền vững, mọi người nên đến bác sĩ da liễu khám để xác định chính xác loại nám, độ sâu của sắc tố, các yếu tố thúc đẩy bệnh. Tùy trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định phối hợp nhiều phương pháp như thuốc bôi, viên uống hỗ trợ, peel hóa học, laser chuyên biệt hoặc mesotherapy. Người bệnh nên chăm sóc da đúng cách, chống nắng, dinh dưỡng hợp lý và kiểm soát căng thẳng, tái khám định kỳ để bác sĩ theo dõi đáp ứng da.

Trịnh Mai