Mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 2.200 ca ung thư thận, theo Globocan năm 2022. Nguyên nhân ung thư thận do béo phì, tăng huyết áp, làm việc trong môi trường tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc yếu tố di truyền, lối sống như hút thuốc lá.
TS.BS Nguyễn Hoàng Đức, Trưởng khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào thận (RCC) - loại ung thư phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% ca ung thư thận ở người trưởng thành.
Hút thuốc lá ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể, thúc đẩy sự phát triển của các tế bào ung thư. "Hút một điếu thuốc lá có thể giải phóng hỗn hợp các chất gây ung thư vào cơ thể như hydrocarbon thơm đa vòng, nitrosamine và nhiều kim loại nặng", bác sĩ Đức nói, thêm rằng những độc tố này tạo ra stress oxy hóa và viêm nhiễm ở thận, mở đường cho tế bào ung thư phát triển.
Nicotine là thành phần gây nghiện có trong thuốc lá, có thể ảnh hưởng đến chức năng thận, kích thích giải phóng adrenaline và noradrenaline dẫn đến tăng huyết áp. Như anh Dương, 34 tuổi, có lúc huyết áp tăng lên 200 mmHg, hút 17-18 điếu thuốc mỗi ngày, đến bệnh viện khám do đau quặn thì phát hiện khối u nghi ung thư 6 cm ở thận trái. Còn ông Minh, 62 tuổi, nghiện thuốc lá, mới đây cai thuốc thì tim đập nhanh, tay run, huyết áp tăng cao nên hút trở lại. Đến lúc ông sốt cao nhập viện, bác sĩ chẩn đoán có khối u kích thước 7 cm chiếm gần hết thận phải.
"Cả hai người bệnh trên đều mắc ung thư biểu mô tế bào thận có thể do hút thuốc lá lâu năm", bác sĩ Đức nói, dẫn nghiên cứu của Viện Y tế Quốc gia Mỹ ghi nhận khoảng 15-20% người mắc ung thư thận có hút thuốc lá. Nguy cơ mắc ung thư thận tăng lên theo lượng thuốc lá tiêu thụ và giảm dần theo thời gian nếu ngừng hút thuốc.
Ở giai đoạn đầu, ung thư thận diễn tiến âm thầm, thường không gây triệu chứng, người bệnh chỉ tình cờ phát hiện qua siêu âm, chụp CT, MRI. Khi xuất hiện triệu chứng như đau âm ỉ vùng hông lưng, sờ thấy khối u, tiểu máu, sốt không rõ nguyên nhân... thì bệnh đã tiến triển.
Các phương pháp điều trị ung thư thận hiện nay gồm phẫu thuật cắt bỏ khối u (kích thước u dưới 4 cm) hoặc cắt thận khi u lớn, có thể thực hiện được bằng phẫu thuật robot, liệu pháp nhắm trúng đích, hóa trị hoặc xạ trị tùy thuộc vào giai đoạn bệnh. Anh Dương và ông Minh đều phải cắt bỏ một bên thận để ngăn ung thư phát triển, xâm lấn ra ngoài hoặc gây các biến chứng nguy hiểm hơn.
Tiến sĩ Đức (phải) cùng êkíp bác sĩ khoa Tiết niệu phẫu thuật cắt u thận ngăn ung thư cho anh Dương. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Bỏ thuốc lá là một trong những cách hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc ung thư thận và cải thiện sức khỏe. Người được chẩn đoán ung thư thận nếu bỏ thuốc lá sẽ giảm gần 50% nguy cơ tử vong, theo bác sĩ Đức.
Sau ca mổ cắt thận, ông Minh và anh Dương quyết tâm cai thuốc lá để bảo vệ quả thận còn lại và sức khỏe tổng thể. Trong hai tuần đầu tiên, lượng đường trong máu không ổn định, họ phải chú trọng ăn uống lành mạnh, dùng thêm đồ ăn nhẹ như trái cây hoặc bánh mì khô, uống nhiều nước, tăng cường hoạt động thể chất bằng cách đi bộ hơn một giờ mỗi ngày. Sau gần 4 tuần, hai người bệnh bớt khó chịu khi thiếu nicotine.
Bác sĩ Đức lưu ý người bệnh cũng nên hạn chế rượu bia, các chất kích thích, duy trì cân nặng hợp lý, tránh thừa cân béo phì vì làm tăng nguy cơ mắc ung thư thận. Tập thể dục đều đặn, ăn uống lành mạnh, tăng cường trái cây, rau xanh, kiểm soát huyết áp, tiểu đường và tránh tiếp xúc hóa chất độc hại.
Hà Thanh
*Tên người bệnh đã được thay đổi