Thời gian qua, các bệnh viện nước ta ghi nhận nhiều trẻ bị biến chứng viêm não do mắc cúm A. Như Bệnh viện Sản - Nhi Hưng Yên đầu tháng 12 ghi nhận hai trẻ mắc cúm A, nhập viện trong tình trạng sốt cao liên tục không hạ, co giật, hôn mê, giãn đồng tử, chết não. Cả hai bé được chuyển đến tuyến trên, một bé 6 tuổi đã tử vong. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương trong tháng 11 điều trị cho 80 trẻ mắc cúm A biến chứng viêm phổi, suy hô hấp, viêm não, viêm cơ tim.

Theo BS.CKI Tống Thị Ngọc Cầm, Phó Giám đốc Y khoa miền Bắc, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, viêm não là biến chứng nghiêm trọng của cúm, tỷ lệ tử vong khoảng 30% và nếu sống sót, khoảng một phần ba trẻ phải chịu di chứng thần kinh. Phân tích y khoa cho thấy bệnh não liên quan cúm gặp nhiều ở trẻ 6-18 tháng tuổi, chủ yếu do virus cúm A.

Một nghiên cứu tại Mỹ (2018) trên 182 trẻ nhập viện mùa cúm 2016-2017, ghi nhận 29 ca có biểu hiện thần kinh, phần lớn nhiễm chủng H3N2. Nguyên nhân được xác định là "cơn bão cytokine", một loại phản ứng miễn dịch quá mức gây tổn thương lan rộng, tạo điều kiện cho virus tấn công hệ thần kinh và gây viêm não.

Ngoài ra, khi mắc cúm, hệ miễn dịch trẻ suy yếu, niêm mạc đường hô hấp bị tổn thương tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm, virus khác xâm nhập gây ra tình trạng bội nhiễm tăng nguy cơ biến chứng nặng, trong đó có viêm não. Các tác nhân thường gặp là phế cầu khuẩn, tụ cầu vàng, Haemophilus influenzae.

Theo bác sĩ Cầm, viêm não do cúm ở trẻ diễn tiến nhanh, khó lường, trong đó thể hoại tử cấp tính gây tử vong hoặc tàn tật thần kinh ở khoảng 70% ca. Khi virus tấn công não, trẻ thường sốt cao không đáp ứng thuốc hạ sốt, nôn ói, co giật, hôn mê và có thể tử vong trong vòng 48 giờ nếu không cấp cứu kịp thời.

Bác sĩ Cầm khuyến cáo phụ huynh không chủ quan khi trẻ mắc cúm, cần chăm sóc đúng cách, tuân thủ đơn thuốc và đưa trẻ nhập viện ngay khi có dấu hiệu bất thường như sốt cao, co giật, khó thở...

Trong bối cảnh thời tiết lạnh, ô nhiễm và sự xuất hiện biến thể K của chủng cúm A/H3N2, gia đình và nhà trường cần tăng cường phòng bệnh: cho trẻ đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, ăn uống đủ chất, súc họng, rửa mũi bằng nước muối sinh lý và tập luyện để nâng cao sức đề kháng.

Tiêm vaccine cúm chủ động và nhắc lại hàng năm là biện pháp phòng bệnh hiệu quả. Theo bác sĩ Cầm, dù cúm A/H3N2 biến đổi, vaccine vẫn giúp giảm nguy cơ nhập viện 75% ở trẻ và 40% ở người lớn, đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh, giảm nhập viện và tử vong đến 90% với cúm A/H1N1 và cúm B. Vaccine cần 2-3 tuần để tạo kháng thể, miễn dịch giảm sau 6-12 tháng nên mọi người cần tiêm nhắc hằng năm nhằm củng cố miễn dịch và cập nhật loại vaccine phòng chủng cúm lưu hành theo khuyến cáo của WHO.

Hiện Việt Nam có 4 loại vaccine cúm của Pháp, Hà Lan, Hàn Quốc, Việt Nam, tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn. Trẻ 6 tháng đến 9 tuổi chưa từng tiêm cần 2 mũi cách nhau một tháng; từ 9 tuổi trở lên và người lớn tiêm một mũi. Phụ nữ mang thai có thể tiêm ở bất kỳ giai đoạn nào, tốt nhất từ tam cá nguyệt thứ hai để truyền kháng thể cho con.

Ngoài cúm, trẻ cần tiêm thêm các vaccine khác như phế cầu, sởi, thủy đậu, Hib, ho gà, não mô cầu, kháng thể đơn dòng RSV... nhằm giảm nguy cơ đồng nhiễm và biến chứng nặng, trong đó có viêm não.

Phúc Minh