Sang chấn tâm lý

Đặc điểm

Sang chấn tâm lý mang một trong hai đặc điểm sau:

- Mang tính kinh khủng, dữ dội, để lại một hậu quả tệ hại về mặt vật chất hoặc tinh thần.

- Mang tính phơi nhiễm.

Nguyên nhân

- Nguyên nhân dẫn đến sang chấn tâm lý có thể rất đa dạng, như:

• Bạo lực và lạm dụng (về thể chất, tình dục, tinh thần, quan sát bạo lực diễn ra trong gia đình...).

• Mất mát và sự ra đi của người thân.

• Tai nạn hoặc chấn thương thể lý.

• Những tình huống thảm họa hoặc tình huống khẩn cấp (thiên tai, đại dịch, sự thay đổi môi trường đột ngột); thiếu thốn về môi trường sống.

- Nhìn chung, lý do gây sang chấn là khi một người trải nghiệm, quan sát hoặc nghe kể về một sự kiện nặng nề và mang tính kinh khủng, dữ dội, để lại một hậu quả tệ hại về mặt vật chất hoặc tinh thần, có tính phơi nhiễm.

Hậu quả

- Ở trẻ nhỏ:

• Sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.

• Nhạy cảm quá mức, dễ lo âu, khó kiểm soát cảm xúc hay tập trung và ghi nhớ.

• Trẻ có thể chơi đùa và lặp đi lặp lại việc gây tổn thương, mất khả năng tập trung và kết quả học tập kém hơn.

• Trẻ thường sẽ có những nỗi sợ hãi tổng quát, ác mộng, kích động và lú lẫn cao độ, có những triệu chứng về thể chất, hành vi hung hăng và tức giận;

• Lúc này, trẻ sẽ định hình thế giới quan tiêu cực về thế giới, khó có thể xác định và bộc lộ cảm xúc, dẫn đến vấn đề về hành vi.

• Sang chấn làm trẻ nhỏ có xu hướng phụ thuộc vào người chăm sóc và từ chối tiếp xúc thế giới bên ngoài, hoặc cảm giác bản thân không an toàn và không xứng đáng được yêu thương.

- Ở độ tuổi vị thành niên:

• Trẻ thường cho thấy biểu hiện của trầm cảm và rút lui xã hội.

• Nổi loạn và gia tăng các hoạt động rủi ro như hành vi tình dục, nghiện chất, có mong muốn trả thù.

• Có những khó khăn, rối loạn giấc ngủ và ăn uống.

- Ở người trưởng thành:

• Dễ gặp phải vấn đề về giấc ngủ.

• Tăng kích động khi gặp tình huống kích hoạt.

• Tăng cảm giác cô đơn, cảnh giác.

• Tăng cường sử dụng rượu, chất gây nghiện.

- Ở người lớn tuổi:

• Sự thu mình, trầm cảm, sợ hãi, tình trạng lú lẫn và tự cô lập ngày càng tăng.

• Những bệnh thể lý có thể ngày càng trở nên trầm trọng hơn.

Điều trị

Để chữa lành và điều trị, mỗi cá nhân đều nỗ lực ứng phó với những hậu quả của sang chấn tâm lý. Có thể hiểu, những phản ứng với sang chấn dù nghiêm trọng cũng là những nỗ lực cá nhân tự quản lý sang chấn.

Bên cạnh đó, ở mức độ từ nhẹ đến nặng, sang chấn tâm lý đều cần sự hỗ trợ chuyên môn từ bác sĩ chuyên khoa (có thể sử dụng thuốc trong một số trường hợp nghiêm trọng), nhà tâm lý lâm sàng, nhà trị liệu tâm lý, cùng với sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và xã hội.

Chăm sóc

- Những mối quan hệ xã hội, người thân, bạn bè... vô cùng quan trọng trong quá trình "chữa lành" sang chấn tâm lý. Cách người gặp sang chấn "kể đi kể lại" về những khó khăn họ đã trải qua là cách giúp họ cải thiện tình trạng sức khỏe tinh thần, được phục hồi và được "chữa lành".

- Người thân, bạn bè, và xã hội có thể hỗ trợ những người trải qua sang chấn tâm lý bằng cách:

• Tạo môi trường an toàn và yêu thương, khuyến khích.

• Hiện diện, lắng nghe thấu cảm những chia sẻ của người gặp sang chấn tâm lý, tạo ra một môi trường hỗ trợ và đồng cảm.

• Cung cấp sự hỗ trợ tinh thần, duy trì các mối quan hệ xã hội tích cực và nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe tâm lý.