Khi nào người bệnh cần chạy thận nhân tạo?

Tập 10 talkshow mang chủ đề: "Các phương pháp điều trị thay thế thận. Khi nào cần chạy thận nhân tạo?" phát sóng trên HTV7 lúc 17h ngày 7/12. Tập 10 có sự tham gia của PGS.TS.BS Phạm Văn Bùi - Chủ tịch Hội Lọc máu quốc tế (2023-2027), Chủ tịch Hội Lọc máu TP HCM và BSCKII Trương Hoàng Khải - Trưởng khoa Thận - Lọc máu, Bệnh viện đa khoa Kiên Giang.

Chuỗi talkshow "Thận khỏe - Đời vui" do Hội Lọc máu TP HCM phối hợp với Tập đoàn Y khoa Nipro và Đơn vị Công nghệ Y tế của FPT thực hiện trước bối cảnh bệnh thận mạn đang gia tăng nhanh và ngày càng trẻ hóa, nhằm cung cấp kiến thức từ góc nhìn của chuyên gia, nâng cao hiểu biết về căn bệnh tới cộng đồng.

Bệnh thận mạn tiến triển âm thầm, để lại nhiều hệ lụy cho sức khỏe nếu không được kiểm soát kịp thời. Nhiều thống kê cho thấy, hiện nay, khoảng 8,7 triệu người trưởng thành ở Việt Nam mắc thận mạn. Trong đó, 800.000 người mắc bệnh giai đoạn cuối, thận mất gần như hoàn toàn chức năng thải độc, buộc phải điều trị thay thế thận.

Các phương pháp điều trị thay thế thận

Hiện nay có ba phương pháp điều trị thay thế thận đang được áp dụng là lọc thận nhân tạo (chạy thận nhân tạo) định kỳ, lọc màng bụng (còn gọi thẩm phân phúc mạc) và ghép thận. Các phương pháp điều trị này hoạt động như một phần "thận thay thế", giúp cơ thể loại bỏ chất cặn bã, các chất dư thừa và lượng nước tích tụ mà thận của bệnh nhân không còn khả năng xử lý.

Chạy thận nhân tạo định kỳ là phương pháp phổ biến nhất tại Việt Nam cũng như thế giới. Đây là phương pháp điều trị thay thế thận đầu tiên, và theo thời gian, đã chứng minh được hiệu quả rõ rệt.

Phương pháp này lấy máu ra khỏi cơ thể người bệnh, đưa máu đi qua một màng lọc với dung dịch lọc bao phủ xung quanh, tạo ra sự trao đổi chất giữa hai môi trường là máu người bệnh và dịch lọc. Sau khi loại được chất độc ra khỏi máu bệnh nhân, phương pháp này sẽ đưa máu trở lại cơ thể người bệnh. Từ năm 1995, lọc thận nhân tạo đã được đưa vào danh mục thanh toán của bảo hiểm y tế tại Việt Nam.

Lọc màng bụng được thực hiện bằng cách đặt một ống thông vào khoang bụng bệnh nhân bằng thủ thuật ngoại khoa. Khi vết mổ đặt ống đã lành, dịch lọc sẽ được đưa vào ống. Phương pháp này sử dụng chính lớp màng trong của ổ bụng (màng bụng, còn gọi là phúc mạc) như một bộ lọc tự nhiên. Qua màng bụng, máu trong cơ thể sẽ trao đổi với dịch được đưa vào khoang bụng, từ đó giúp loại bỏ các chất thải và dịch dư thừa ra ngoài. Tỷ lệ bệnh nhân bệnh thận mạn áp dụng phương pháp này trên thế giới hiện thấp, chỉ chiếm khoảng 10%. Với phương pháp này, bệnh nhân có thể tự thực hiện tại nhà.

Ghép thận là phương pháp lý tưởng nhất nhưng khó thực hiện ở cả Việt Nam và thế giới do nguồn thận hạn chế. Phương pháp này sẽ cần đến một quả thận thật, thay thế hoàn toàn quả thận bị hư của bệnh nhân.

Nguyên tắc hoạt động của máy chạy thận nhân tạo

Để chạy thận nhân tạo cần có máy thận nhân tạo, các dụng cụ như dây lọc máu, kim tiêm, màng lọc (còn gọi là màng bán thấm - đây là thiết bị chủ lực) và dịch lọc.

Máy lọc thận nhân tạo giúp hỗ trợ một phần chức năng lọc của thận: đào thải chất cặn bã, chất thải, một lượng nước dư thừa trong cơ thể ra ngoài. Máy hoạt động theo hai nguyên lý chính là khuếch tán và siêu lọc. Với nguyên lý khuếch tán, dịch lọc được đưa vào khoang bụng có nồng độ các chất hòa tan thấp hơn so với trong máu. Nhờ đó, các chất độc và chất thải sẽ di chuyển qua màng bán thấm của màng bụng vào dịch lọc, rồi được đưa ra ngoài cơ thể. Với nguyên lý siêu lọc, máy có cơ chế điều chỉnh lượng nước rút theo nhu cầu của từng người bệnh để đưa tối đa nước dư thừa của người bệnh ra khỏi cơ thể.

Theo các chuyên gia, với kỹ thuật hiện nay, tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân sống lâu dài nhờ chạy thận nhân tạo khá cao, số người sống từ 10 năm trở lên khá nhiều.

Hạn chế những biến chứng khi chạy thận nhân tạo

Mang lại hiệu quả điều trị cao nhưng chạy thận nhân tạo cũng có thể gây ra những biến chứng cho bệnh nhân, bao gồm cả biến chứng cấp tính và mạn tính. Biến chứng cấp tính gồm các triệu chứng như tụt huyết áp, chuột rút, đau cơ... chủ yếu liên quan đến việc sử dụng máy chạy thận nhân tạo.

Khi chạy thận lâu dài, nhất là trên 5 năm, người bệnh có thể gặp các biến chứng như ngứa, kém ăn, suy dinh dưỡng. Điều này là kết quả của việc lọc thận nhân tạo không loại bỏ hết được những chất dư thừa trong cơ thể người bệnh. Thực tế, cơ thể có khoảng 160 chất độc, chạy thận nhân tạo chủ yếu loại bỏ được những chất độc có kích thước phân tử nhỏ, nhưng không loại bỏ được những phân tử có kích thước trung bình hoặc lớn, và những phân tử này sẽ gây ra biến chứng mạn tính cho người bệnh.

Để hạn chế những biến chứng khi lọc thận, người bệnh có thể sử dụng kỹ thuật cao hơn như màng lọc đặc hiệu và cần tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ.

Tại tập 10, các chuyên gia còn đưa ra những điều mà bệnh nhân và gia đình cần lưu ý khi bắt đầu điều trị thay thế thận; những cảnh báo về nguy cơ sức khỏe có thể xảy ra nếu việc chạy thận nhân tạo không được chuẩn bị kỹ. Các chuyên gia cũng lý giải tại sao cần điều trị tích cực bệnh nền trước khi chạy thận nhân tạo. Thắc mắc "có phải tất cả bệnh nhân mắc thận mạn đều cần điều trị thận thay thế" cũng được giải đáp cặn kẽ cuối chương trình.

Kim Anh