Để trả lời cho câu hỏi "Dạy con nên ưu tiên kiến thức hay kỹ năng?" tôi xin dẫn chứng một khảo sát đánh giá khả năng áp dụng Toán học vào chuẩn hóa (như làm bài thi, kiểm tra), theo đó Việt Nam hiện đứng thứ 28, trong khi đó các quốc gia châu Á như Hàn quốc, Trung Quốc, Nhật Bản lần lượt nằm trong top đầu, riêng Singapore đứng top 1 PISA. Điều này chứng minh rằng khả năng Toán học của châu Á là vượt trội hơn hẳn so với bên kia bán cầu.
Toán học vốn là môn đề cao sự logic, số liệu, khả năng ghi nhớ, và đâu đó là cả sự kỷ luật, cứng nhắc, bất định, đề cao giá trị tập thể, về sự cống hiến, tạo ra giá trị, vì cộng đồng. Từ xưa, trong quan niệm của người Á Đông, học đã là con đường duy nhất để người thuộc tầng lớp dưới có thể đạt được cơ hội thăng quan tiến chức, tiêu biểu là kỳ thi Trạng nguyên. Ngày nay chúng được gọi với cái tên khác nhưng bản chất vẫn là học để đổi đời.
Ngoài ra, các nước đang phát triển cũng đề cao công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đào tạo nhân lực chất lượng cao, nên người ta sẽ khuyến khích học tập nhiều hơn. Chi phí đầu tư vào các ngành nghiên cứu, phát triển, chế tạo công nghệ chíp bán dẫn, thuốc điều trị ung thư, hệ thống thoát nước hiện đại như Singapore sẽ bị thu hẹp mà không đạt được kỳ vọng thực tế. Thay vào đó họ khuyến khích mở rộng theo chiều ngang hơn, tuy là gần đây đã phát triển thêm chiều sâu một chút.
Trong khi đó, ở phương Tây, các nước công nghiệp phát triển sớm, mặc dù xếp hạng PISA không cao, nhưng chất lượng cuộc sống lại cao hơn. Ở đó, họ vốn đề cao chủ nghĩa cá nhân, nên sẽ khuyến khích con người trải nghiệm, dám thử, dám làm không sợ rủi ro, thất bại hay bị chỉ trích. Họ học với chương trình nhẹ nhàng hơn, có lồng ghép hoạt động ngoại khóa, hoạt động xã hội, đào tạo các kỹ năng khác ngoài sách vở.
Xuất phát điểm là sự kế thừa tư tưởng của các nhà triết gia Hy lạp như Aristotle, Plato, Socrates đề cao chủ nghĩa cá nhân, sự truy vấn, sáng tạo, tự do. Với tư duy cởi mở và không bị bó hẹp ở một phạm trù cụ thể nhất định. Đây là nơi sản sinh ra những Leonardo DaVinchi, Van Goth, Nikola Tesla, Issac Newton, Thomas Edison... - những người có đóng góp vào sự phát triển của nhân loại. Điều đó chứng tỏ, để đưa con người tiến lên, cạnh tranh chỉ là một phần, quan trọng còn là sự trải nghiệm thực tế.
>> Tôi chấp nhận con học làng nhàng nhưng nhiều kỹ năng sống
Với biểu quyết ở hai bài viết gần đây, có thể thấy số cha mẹ hướng con phát triển kỹ năng chiếm khoảng 40%. Thế hệ Gen Y và đầu Gen Z (1990 – 2002) hứa hẹn sẽ trở thành người cha, người mẹ đổi mới. Họ lớn lên từ sự nghiêm khắc nhưng vẫn giữ được giá trị riêng của bản thân, họ phát triển trong sự nhìn nhận mới về thế giới ngoài kia, nhận thấy điều gì là phù hợp và tốt nhất dành cho con mình. Tôi tin tương lai con số này sẽ còn cao hơn nữa.
Một trắc nghiệm có nói: "Trẻ con không thể tự phát huy hết tiềm năng vốn có của mình". Cái chúng ta cần là cho trẻ trải nghiệm thế giới ngoài kia để nhìn ra khả năng của bé, giúp bé phát huy điểm mạnh, giảm thiểu điểm yếu. Con người có cơ chế rất hay là khi thất bại một lần ta sẽ không còn xu hướng lặp lại thất bại đó vào lần sau.
Hiện nay, Hàn Quốc đang là quốc gia tỷ lệ người trẻ tự tử nhiều nhất thế giới. Ở đó, trẻ phải học14–16 tiếng một ngày, người ta dễ stress vì áp lực kỳ vọng và cạnh tranh. Chính phủ Hàn Quốc cũng đang khuyến khích giảm giờ học, tuy nhiên sự mọc lên của các trung tâm đào tạo chứng chỉ IELTS và SAT, B1 lại làm cha mẹ bị cuốn vào vòng xoáy suy nghĩ sợ bị tụt lùi, bị bỏ lỡ mà ép con đi học.
Các chiến lược marketing thay vì khuyến khích con bạn đi học, họ lại nói: "Tôi hứa sẽ giúp con bạn không bị tụt lại phía sau". Họ nhấn mạnh chủ thể là con bạn, nhưng lại đặt trọng tâm ở người khác, nó hình thành nên áp lực, tâm lý sợ thụt lùi, bị bỏ lỡ và khơi dậy sự "sân" trong con người.
Kiến thức quan trọng, nhưng trải nghiệm cũng quan trọng không kém. Tôi nghĩ nên cân bằng: học những kiến thức nền tảng cần thiết, cũng như tạo môi trường để con trẻ phát triển trải nghiệm. Đó mới chính là tư duy của một người khôn ngoan.
- Con học ngày càng kém vì tôi bắt làm Toán mỗi tối
- Thách thức khi phạt tiền cha mẹ ép con học
- 'Con lớp 1 phải học đến 11 giờ đêm dù tôi không ép'
- 'Học sinh Việt lãng phí 12 năm ganh đua điểm số với bạn bè'
- Tôi thương những đứa trẻ Việt ở Canada bị bắt đi học thêm tối ngày
- Cháu gái òa khóc vì vừa vào lớp 1 đã phải học thuộc bảng cửu chương