Khi giới chức bắt đầu khảo sát hiện trường vụ thảm sát hôm 14/12 tại bãi biển Bondi, thành phố Sydney, Australia, để tìm kiếm manh mối liên quan đến động cơ của những kẻ tấn công, họ lập tức chú ý tới một dấu hiệu: Lá cờ đen của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng được phủ trên kính lái chiếc ôtô mà hai tay súng sử dụng.
IS giờ đây đã suy yếu, nhưng theo giới chức an ninh và các chuyên gia chống khủng bố, việc phát hiện lá cờ đen tại hiện trường vụ xả súng tại Sydney là lời nhắc nhở rằng nhóm này vẫn có khả năng tiếp tục gieo rắc bạo lực trên phạm vi toàn cầu và tạo ra những thách thức an ninh nghiêm trọng.
Tay súng IS cầm lá cờ của nhóm tại Mosul, Iraq năm 2014. Ảnh: Reuters
IS từng là nhóm khủng bố gieo rắc kinh hoàng ở Trung Đông và nhiều quốc gia phương Tây vào đầu thập niên 2010. Sau khi bị đánh bại tại Iraq và Syria năm 2019, IS rút vào hoạt động bí mật, với các nhóm tàn quân hoạt động tại các vùng sa mạc hẻo lánh ở Trung Đông.
Từ một thế lực kiểm soát vùng đất rộng lớn, IS chỉ còn lại vài nghìn thành viên, nhưng không từ bỏ mục tiêu khủng bố của mình, Bruce Hoffman, chuyên gia cấp cao tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, trụ sở tại New York, Mỹ, đánh giá. Khi thế giới không còn chú ý đến các hoạt động của nhóm này, IS đang âm thầm trỗi dậy.
Vụ xả súng làm 15 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương tại bãi biển Bondi là sự việc mới nhất trong hàng loạt cuộc tấn công xảy ra gần đây, nơi giới chức tìm thấy cờ đen hoặc những biểu tượng trung thành khác với IS, dù có rất ít dấu hiệu cho thấy bộ phận cốt lõi của tổ chức này can thiệp trực tiếp vào việc tuyển mộ, cực đoan hóa hay giao nhiệm vụ cho các nghi phạm.
Thủ tướng Australia Anthony Albanese cho biết giới chức chưa phát hiện mối liên hệ trực tiếp nào giữa các tay súng ở Sydney với những thủ lĩnh IS điều hành hoạt động của nhóm.
Tổ chức này gần đây đã gây chú ý ở Syria với vụ phục kích nhóm quân nhân Mỹ tại thành phố Palmyra, khiến hai binh sĩ lục quân và một phiên dịch viên thiệt mạng.
Hình ảnh 2 nghi phạm xả súng tại bãi biển Bondi, Sydney, Australia, hôm 14/12 được camera ghi lại. Ảnh: Sky News
Giới chức Mỹ cho hay vụ tấn công do một thành viên của lực lượng an ninh Syria thực hiện và người này đang bị điều tra vì nghi vấn từng thề trung thành với IS.
Mối đe dọa IS tại Syria chủ yếu đến từ những tay súng liên kết với nhóm đang ẩn náu trong các khu dân cư. Tuy nhiên, khoảng 26.000 người, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, hiện vẫn sống tại các trại tị nạn và họ có thể dễ dàng bị IS tuyển mộ trong tương lai.
Chưa đầy một năm sau trước, Shamsud-Din Jabbar, cựu binh Mỹ 42 tuổi, lao xe vào đám đông đón năm mới trên phố Bourbon ở New Orleans, Mỹ, khiến 14 người chết và hàng chục người bị thương. Nghi phạm từng đăng video trên mạng xã hội tuyên bố trung thành với IS, cũng như để lại một lá cờ IS trong xe của mình.
Năm ngoái, IS tuyên bố nhận trách nhiệm về vụ tấn công vào một phòng hòa nhạc ở thủ đô Mosvka, Nga, khiến ít nhất 143 người thiệt mạng. Cũng trong năm 2024, Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) đã giúp ngăn chặn một âm mưu tương tự bằng cách cảnh báo giới chức Áo về nguy cơ IS tấn công khủng bố nhằm sát hại hàng trăm người tại một buổi hòa nhạc của ca sĩ Taylor Swift ở Vienna.
Loạt sự kiện này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ trỗi dậy của nhóm khủng bố từng thực hiện các vụ tấn công kinh hoàng trên khắp thế giới một thập niên trước. Để tái khẳng định hiện diện của mình, IS đã lợi dụng bầu không khí phẫn nộ trong cộng đồng Hồi giáo về các chiến dịch của Israel nhằm vào lực lượng Hezbollah và Hamas ở Trung Đông gần đây.
"Chúng tôi đã nhận thấy IS gia tăng hiện diện trên mạng đáng kể" trong suốt cuộc xung đột ở Gaza, một quan chức an ninh cấp cao Arab giấu tên nói. "Họ đang lợi dụng cảm xúc phẫn nộ của người Hồi giáo và dùng những thông tin về việc trẻ em, phụ nữ Hồi giáo bị giết hại hay bị bỏ đói làm công cụ tuyển mộ".
Diễn biến từng phút vụ xả súng tại bãi biển Australia. Video: BBC
IS không duy trì được hiện diện trực tuyến hay tầm ảnh hưởng truyền thông như 10 năm trước, khi nhóm thực hiện những vụ hành quyết công khai và chế giễu các lãnh đạo thế giới. Tuy nhiên, các quan chức cho biết tổ chức này vẫn tiếp tục kích động bạo lực bằng những bài viết trên mạng mang tính cơ hội, kêu gọi tấn công các mục tiêu phương Tây bằng mọi phương tiện sẵn có. Hoffman cho biết khi thảm họa cháy rừng bùng phát ở Nam California năm ngoái, các kênh của IS đã nhanh chóng kêu gọi thực hiện những vụ đốt phá tương tự.
Hai nghi phạm trong vụ tấn công ở Sydney, gồm Sajid Akram, 50 tuổi, và con trai Naveed Akram, 24 tuổi, chưa từng đến Syria. Nguồn gốc Nam Á của gia đình này làm dấy lên nghi ngờ trong giới chuyên gia khủng bố về mối liên hệ với ISIS-K, hay Nhà nước Hồi giáo-Khorasan, chân rết của IS có trụ sở tại Pakistan.
Sajid Akram đã bị bắn chết khi đấu súng với cảnh sát, còn người con bị thương và hiện vẫn nằm viện. Thủ tướng Albanese thừa nhận Naveed đã bị an ninh Australia để ý vào năm 2019, ám chỉ mối liên hệ giữa anh ta với những người ủng hộ IS khác. Nhưng cuộc điều tra khi đó kết luận rằng "không có dấu hiệu cho thấy bất kỳ mối đe dọa bạo lực nào từ thành niên này".
Thời điểm cuộc điều tra Naveed diễn ra trùng khớp với cuộc điều tra của Australia đối với Isaac El Matari, cư dân Sydney đã bị kết tội âm mưu tấn công "nhân danh IS", theo hồ sơ tòa án.
Là một công dân Australia, El Matari đã đến Lebanon vào năm 2017, nơi anh ta bị kết án tù vì cố tìm cách gia nhập IS. El Matari sau đó trở về Australia, nơi anh ta dường như đã bị nhà chức trách giám sát trước khi đối mặt cáo buộc xúi giục những người khác hỗ trợ mình thực hiện các cuộc tấn công lấy cảm hứng từ IS.
Tại phiên tòa tuyên án El Matari vào năm 2021, một thẩm phán Australia đã hạ thấp mức độ nghiêm trọng của mối đe dọa mà anh ta gây ra.
"Anh ta không có người ủng hộ. Anh ta không thuyết phục được bất kỳ ai hưởng ứng mục đích của mình ở Australia", thẩm phán lúc bấy giờ nói. "Không có mối đe dọa trực tiếp hay gián tiếp nào đối với bất kỳ ai. Mặc dù thấm nhuần các tư tưởng cực đoan, khả năng bất kỳ hành động khủng bố nào thành hiện thực ở Australia là cực kỳ thấp".
Vụ xả súng tại bãi biển Bondi có lẽ đã chứng minh nhận định của thẩm phán là sai lầm.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)