'Việt Nam có tầm ảnh hưởng trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc'

Chiều 26/6, Quốc hội khóa 15 sẽ xem xét thông qua dự án Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc. VnExpress phỏng vấn Thiếu tướng Phạm Mạnh Thắng, Cục trưởng Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam - đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo Luật, về nội dung này.

- Việt Nam bắt đầu cử lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc từ năm 2014, đến nay hành lang pháp lý đã được hoàn thiện thế nào?

- Tháng 5/2014, Việt Nam chính thức cử hai sĩ quan quân đội đầu tiên tham gia Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan, sau đó mở rộng ra Cộng hòa Trung Phi, Trụ sở Liên Hợp Quốc và khu vực Abyei. Đến nay, Việt Nam đã có gần 1.100 lượt sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, trên nhiều cương vị quan trọng như sĩ quan tham mưu, kế hoạch, liên lạc, quan sát viên quân sự, sĩ quan truyền thông, quân lương, sĩ quan cảnh sát cá nhân... tại các Phái bộ thực địa và Trụ sở Liên Hợp Quốc.

Ngày 13/11/2020, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 130 về tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc. Đây là văn bản pháp lý đầu tiên cho việc tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc của Việt Nam, làm cơ sở thực hiện các chế độ, chính sách cho lực lượng tham gia; chuẩn bị, triển khai lực lượng, mở rộng địa bàn, quy mô, hình thức tham gia.

Tuy nhiên, Nghị quyết 130 chưa thể chế hóa đầy đủ quy định của Hiến pháp năm 2013 và trong quá trình triển khai đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc. Đơn cử như quy trình triển khai lực lượng chưa đầy đủ, chưa quy định việc rút lực lượng trong trường hợp khẩn cấp, gia hạn nhiệm kỳ công tác, lực lượng dân sự tham gia và hợp tác quốc tế trong tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc...

Do vậy việc ban hành Luật là cần thiết nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ, lâu dài cho việc triển khai lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc. Điều này không chỉ mang ý nghĩa hoàn thiện thể chế pháp lý mà còn là bước đi chiến lược nhằm khẳng định cam kết, trách nhiệm và hình ảnh của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.

- Luật tháo gỡ thể chế như thế nào để Việt Nam có thêm điều kiện thể hiện vai trò trên trường quốc tế?

- Thời gian qua, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an đã thúc đẩy nhiều hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc. Riêng Bộ Quốc phòng đã ký 10 bản ghi nhớ với các nước đối tác; 2 bản ghi nhớ với Liên Hợp Quốc về việc triển khai Bệnh viện dã chiến cấp 2 và Đội Công binh đến các phái bộ; cùng một Thỏa thuận Đối tác gìn giữ hòa bình với Australia. Thông qua các thỏa thuận này, Việt Nam đã nhận được hỗ trợ về trang thiết bị, cơ sở hạ tầng phục vụ huấn luyện, đồng thời tiếp cận thêm nhiều kinh nghiệm quốc tế, góp phần nâng cao năng lực cho lực lượng gìn giữ hòa bình.

Việc luật hóa nội dung hợp tác quốc tế là bước đi cần thiết để cụ thể hóa đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, đồng thời tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, dài hạn cho các hoạt động đối ngoại trong lĩnh vực này. Luật sẽ mở rộng các kênh hợp tác song phương, đa phương; tạo thuận lợi cho việc tiếp nhận viện trợ, hỗ trợ kỹ thuật; thu hút nguồn lực từ các quốc gia và tổ chức quốc tế, qua đó tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả triển khai lực lượng. Đây cũng là cách Việt Nam thể hiện rõ cam kết, trách nhiệm với cộng đồng quốc tế, khẳng định vai trò và vị thế của đất nước trong các sứ mệnh gìn giữ hòa bình toàn cầu.

- Bộ Quốc phòng đặt mục tiêu đưa lực lượng Việt Nam tham gia nhiều vị trí cao hơn trong hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc. Dự thảo luật sẽ tạo bước đệm cho mục tiêu đó như thế nào?

- Các lực lượng Việt Nam đã và đang hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được Lãnh đạo Liên Hợp Quốc và cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Liên Hợp Quốc đã đề nghị Việt Nam cử lực lượng tham gia vào các vị trí cá nhân cấp cao, như Phó Tham mưu trưởng, Tham mưu trưởng Phái bộ, Tư lệnh Phái bộ, Chỉ huy các cơ quan tại Phái bộ và tại trụ sở Liên Hợp Quốc.

Như vậy, Luật sẽ là cơ sở pháp lý để cơ quan có thẩm quyền chủ động làm công tác tuyển chọn, huấn luyện, đào tạo và chuẩn bị nguồn cán bộ chất lượng cao để triển khai vào các vị trí cấp cao trong tương lai. Mục tiêu là khẳng định vai trò chủ động, có tiếng nói, có ảnh hưởng trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình - một trụ cột của hòa bình và an ninh toàn cầu.

- Một trong những điểm mới nêu tại dự thảo là mở rộng diện tham gia với cả cán bộ, công chức dân sự. Thực tế nào từ quá trình thực hiện nhiệm vụ đòi hỏi phải có sự tham gia của lực lượng mới này?

- Hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc không chỉ giới hạn trong nhiệm vụ quân sự hay an ninh, mà còn rất cần sự tham gia của lực lượng dân sự trong các lĩnh vực như pháp lý, y tế, giáo dục, tài chính, hành chính, phát triển xã hội... Nhiều quốc gia như Trung Quốc, Canada, Nhật Bản, Anh, Đức đã cử viên chức Chính phủ đảm nhiệm vai trò chuyên gia dân sự tại các phái bộ.

Lãnh đạo Liên Hợp Quốc nhiều lần đề nghị Việt Nam mở rộng lĩnh vực, địa bàn và đối tượng tham gia, bao gồm cả các vị trí chuyên gia và lãnh đạo dân sự cấp cao tại phái bộ thực địa cũng như tại trụ sở Liên Hợp Quốc. Việc bổ sung lực lượng dân sự vào dự thảo Luật là bước đi quan trọng, tạo cơ sở pháp lý cho việc tổ chức tuyển chọn, huấn luyện và triển khai đội ngũ này, qua đó khẳng định vai trò và vị thế ngày càng chủ động của Việt Nam trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình toàn cầu.

Dự thảo Luật quy định tiêu chí tuyển chọn minh bạch, công khai, đặt trọng tâm vào trình độ chuyên môn, khả năng ngoại ngữ, kỹ năng làm việc trong môi trường đa quốc gia và hiểu biết pháp luật quốc tế. Lực lượng dân sự sẽ đảm nhiệm nhiều vị trí chuyên môn đang được Liên Hợp Quốc ưu tiên như y tế, luật pháp, tài chính, giáo dục, hành chính công, truyền thông, phát triển xã hội, nhân đạo và tái thiết cộng đồng sau xung đột - những lĩnh vực phù hợp với thế mạnh của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức Việt Nam.

Để đảm bảo chất lượng, đội ngũ này sẽ được đào tạo bài bản, sát với yêu cầu thực tế từng vị trí tại các phái bộ. Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam đang phối hợp với các cơ quan, tổ chức quốc tế để xây dựng giáo trình và chương trình huấn luyện theo chuẩn Liên Hợp Quốc.

- Ông kỳ vọng dự luật khi được thông qua sẽ mở ra những cơ hội nào cho Việt Nam trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc?

- Khi Luật được ban hành, Việt Nam sẽ có cơ sở pháp lý vững chắc để mở rộng lực lượng, địa bàn, lĩnh vực, quy mô và hình thức tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, không chỉ với lực lượng Quân đội, Công an mà cả đội ngũ dân sự khi có yêu cầu từ Liên Hợp Quốc.

Đồng thời, Luật cũng tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này, từ đào tạo, triển khai lực lượng đến tiếp nhận viện trợ kỹ thuật, thiết bị, kinh nghiệm từ các đối tác, góp phần nâng cao năng lực cho Việt Nam trong thực hiện các nhiệm vụ gìn giữ hòa bình.

Tôi kỳ vọng đây sẽ là bước ngoặt mang tính thể chế, một dấu mốc quan trọng khẳng định quyết tâm và cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế. Luật sẽ tạo hành lang pháp lý ổn định, lâu dài, giúp Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình một cách bài bản, chuyên nghiệp, đúng quy định pháp luật, góp phần duy trì hòa bình, an ninh và thúc đẩy phát triển bền vững trên toàn cầu.

Sơn Hà