Trước đây, theo điểm a khoản 1 Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, người không đăng ký tạm trú đúng quy định của pháp luật sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng.
Tuy nhiên, theo quy định mới tại điểm a khoản 1 Điều 10 Nghị định 282/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 15/12/2025), người dân không đăng ký tạm trú đúng quy định của pháp luật sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng (bổ sung hình thức phạt cảnh cáo với vi phạm này).
Theo Điều 22 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, cảnh cáo được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính không nghiêm trọng, có tình tiết giảm nhẹ và theo quy định thì bị áp dụng hình thức xử phạt cảnh cáo hoặc đối với mọi hành vi vi phạm hành chính do người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện. Cảnh cáo được quyết định bằng văn bản.
Căn cứ các quy định nêu trên, ai không đăng ký tạm trú theo đúng quy định của pháp luật mà không nghiêm trọng, có tình tiết giảm nhẹ thì cơ quan có thẩm quyền xem xét xử lý vi phạm bằng hình thức phạt cảnh cáo; hoặc người vi phạm từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.
Căn cứ Điều 9 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, những tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ:
- Người vi phạm hành chính đã có hành vi ngăn chặn, làm giảm bớt hậu quả của vi phạm hoặc tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại.
- Người vi phạm hành chính đã tự nguyện khai báo, thành thật hối lỗi; tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính.
- Vi phạm hành chính trong tình trạng bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của người khác gây ra; vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết.
- Vi phạm hành chính do bị ép buộc hoặc bị lệ thuộc về vật chất hoặc tinh thần.
- Người vi phạm hành chính là phụ nữ mang thai, người già yếu, người có bệnh hoặc khuyết tật làm hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình.
- Vi phạm hành chính vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không do mình gây ra.
- Vi phạm hành chính do trình độ lạc hậu.
- Những tình tiết giảm nhẹ khác do Chính phủ quy định.
Theo khoản 1 Điều 27 Luật Cư trú năm 2020, công dân đến sinh sống tại chỗ ở hợp pháp ngoài phạm vi đơn vị hành chính cấp xã nơi đã đăng ký thường trú để lao động, học tập hoặc vì mục đích khác từ 30 ngày trở lên phải thực hiện đăng ký tạm trú.
Như vậy, người ở trọ, thuê nhà người khác, cần chủ động đăng ký tạm trú vì nghĩa vụ này thuộc về người ở trọ, người thuê, chứ không thuộc về chủ trọ/chủ nhà (có thể nhờ chủ trọ/chủ nhà hỗ trợ đăng ký; nếu họ không đồng ý thì hãy đề nghị cung cấp các giấy tờ liên quan để tự thực hiện việc đăng ký tạm trú theo đúng quy định pháp luật).
Luật sư Phạm Thanh Hữu
Đoàn luật sư TP HCM