Dì tôi bán tạp hóa mấy chục năm. Tiệm của dì bán đủ thứ, vừa bán lẻ cho người xung quanh chợ, vừa bỏ mối cho vài tiệm nhỏ khác, giống như đại lý.
Doanh thu mỗi tháng tầm 250 triệu, nhờ có khách quen và mối sỉ. Hồi còn học cấp ba, nghỉ hè tôi hay sang phụ dì dượng bán hàng. Việc nhiều, có ngày phải đi giao hàng ngoài bến xe, hoặc phụ sắp xếp hàng hóa, ghi đơn.
Tiệm có bốn người: dì, dượng, một người con, thêm một nhân viên đứng bán. Công việc xoay vòng, ai rảnh tới đâu thì làm tới đó.
Nhìn tiệm vậy chứ hoạt động không bài bản, như bao cửa hàng hộ gia đình khác trên cả nước. Hàng hóa không có phần mềm quản lý. Nhiều lúc mất món hàng mấy ngày không ai biết để đặt lại. Lúc thì khách hỏi có mà không tìm ra, do để lộn chỗ.
Chuyện dì dượng cáu gắt, to tiếng với nhau xảy ra như cơm bữa, tỷ dụ khách lại hỏi mua một món hàng, nhưng mất cả buổi đi tìm mới biết đã bán hết nhưng quên ghi sổ.
Tiền để trong hộc tủ, tối đến mới ngồi đếm lại rồi ghi tay vào sổ. Cùng thời điểm đó, chiều tối thì xe tải chở hàng đến giao, sau khi người khuân vác để vào, người nhà phải bỏ hàng ra kệ... theo quán tính.
Chưa kể, mỗi khách hàng bán một giá, mua ít giá khác, mua nhiều giá khác, khách quen giá lại rẻ hơn đôi chút... Tôi thấy tiệm của dì có nhiều điều bất ổn trong thời buổi này
Nhưng thời buổi này, trí nhớ có lẽ không còn là công cụ đủ mạnh để chống chọi với thị trường. Những cửa hàng tiện lợi mọc lên dày đặc, kèm theo đó là sự cạnh tranh về giá, về khuyến mãi, và cả sự minh bạch trong quản lý doanh thu, điều mà các tiệm tạp hóa kiểu truyền thống như của dì tôi đang rất chật vật.
Việc quản lý lỏng lẻo của các tiệm tạp kinh doanh hộ gia đình phần nhiều do năng lực và điều kiện không cho phép. Họ chưa có kỹ năng kế toán, chưa từng tiếp xúc với phần mềm quản lý bán hàng, và quan trọng nhất là chưa đủ sự tổ chức để vận hành như một doanh nghiệp chuyên nghiệp.
Và đây chính là điểm nghẽn của mô hình kinh doanh truyền thống hiện nay. Hệ thống kinh doanh dáng dấp của một công ty mini nhưng vận hành bằng trí nhớ, niềm tin và kinh nghiệm cá nhân sẽ rất dễ vỡ trận nếu bị ép vào khuôn khổ hành chính, sổ sách, và nghĩa vụ pháp lý như một công ty thực thụ.
Chúng ta đang nói rất nhiều về chuyển đổi số, nhưng tôi thấy bước đầu tiên là nên hỗ trợ những hộ kinh doanh bắt đầu từ sự hiểu, sự hỗ trợ, và một lộ trình cụ thể.
Chứ còn nếu cứ để những người như dì tôi loay hoay giữa sổ tay và hộc tủ, trong khi chính sách thuế thì họ sẽ "bất ổn".
Khánh Hưng