Sáng 5/5, phát biểu tại tổ thảo luận ở Quốc hội về đề nghị sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, Tổng Bí thư Tô Lâm nói nội dung quan trọng này được bố trí sớm hơn thường lệ để có đủ thời gian cho đại biểu thảo luận, nghiên cứu. Đây chỉ là sửa đổi ở một số điều để đáp ứng các yêu cầu cấp thiết hiện tại, dựa trên sự chuẩn bị kỹ lưỡng của các cơ quan liên quan.

"Nếu có thể, sau này chúng ta sẽ sửa đổi Hiến pháp một cách căn bản, nhưng phải đến kỳ đại hội sau mới tính đến việc đó", Tổng Bí thư nói. Việc này sẽ dựa trên đánh giá toàn diện về cương lĩnh và định hướng phát triển sâu rộng của đất nước sau 40 năm đổi mới, nhằm đảm bảo phù hợp với các mục tiêu chiến lược quốc gia. Ông mong muốn các đại biểu Quốc hội lắng nghe ý kiến nhân dân và đóng góp ý kiến trong việc sửa đổi Hiến pháp, xây dựng pháp luật.

Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013 dự kiến có 15 thành viên

Trước đó, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày tờ trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Theo đó, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013 được thành lập với thành phần là lãnh đạo các cơ quan, tổ chức ở trung ương; dự kiến có 15 thành viên, do Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn làm Chủ tịch.

Ủy ban có trách nhiệm nghiên cứu, xây dựng hồ sơ dự án Nghị quyết về việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp để trình Quốc hội thảo luận và cho ý kiến; lên kế hoạch lấy ý kiến rộng rãi từ nhân dân, các cấp, các ngành về dự thảo Nghị quyết, sau đó nghiên cứu, tiếp thu, giải trình các ý kiến đóng góp để hoàn thiện dự thảo, trình Quốc hội xem xét và thông qua ngay tại kỳ họp thứ 9 đang diễn ra.

Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 2013 được phép sử dụng con dấu của Quốc hội, với Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội là cơ quan thường trực và sẽ được đảm bảo các điều kiện cần thiết để thực hiện nhiệm vụ được giao.

Vì phạm vi sửa Hiến pháp lần này mang tính giới hạn, dự kiến liên quan đến 8/120 điều, nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất áp dụng hình thức ban hành Nghị quyết của Quốc hội.

Từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) đến nay, Việt Nam đã có 5 bản Hiến pháp, đánh dấu những giai đoạn khác nhau trong tiến trình xây dựng, phát triển đất nước. Hiến pháp năm 2013 là của thời kỳ đổi mới toàn diện, đồng bộ, đáp ứng công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước và hội nhập quốc tế, trong đó, quy định cụ thể vị trí, chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và việc phân định các đơn vị hành chính ở địa phương 3 cấp là tỉnh, huyện, xã.

Sau hơn 11 năm thi hành, Hiến pháp năm 2013 đã tạo cơ sở hiến định kiện toàn tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị. Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển đất nước.

Các đoàn thể, hội quần chúng trực thuộc Mặt trận Tổ quốc

Theo báo cáo sửa đổi nội dung Hiến pháp 2013, Ủy ban Thường vụ trình Quốc hội định hướng tinh gọn các tổ chức chính trị - xã hội, hội quần chúng theo hướng trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Điều 9 dự kiến được sửa đổi để làm rõ hơn vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc; khẳng định vị trí của Mặt trận là bộ phận của hệ thống chính trị, cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nơi thể hiện ý chí, nguyện vọng, tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Mặt trận sẽ hiệp thương, phối hợp, thống nhất hành động của các giai cấp, tầng lớp xã hội, đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội, giám sát, phản biện xã hội, tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân và tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất quy định khái quát rằng Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam là các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Các tổ chức này được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên, hoạt động thống nhất trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cùng các tổ chức thành viên khác hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động dưới sự chủ trì của Mặt trận.

Điều 10 Hiến pháp 2013 cũng sẽ được xem xét sửa đổi để kế thừa vai trò của Công đoàn, thống nhất với quy định tại Điều 4 và khi trực thuộc Mặt trận Tổ quốc, đồng thời bổ sung quy định về vai trò đại diện của người lao động ở cấp quốc gia và quốc tế.

Điều 84 Hiến pháp 2013 dự kiến được sửa đổi theo hướng không tiếp tục quy định các cơ quan trung ương của tổ chức thành viên của Mặt trận có quyền trình dự án luật, pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Chính quyền địa phương hai cấp

Điều 110 Hiến pháp 2013 có thể được sửa đổi theo hướng quy định khái quát về hệ thống đơn vị hành chính theo mô hình 2 cấp (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh), thay vì quy định chi tiết theo 3 cấp như hiện nay. Luật Tổ chức chính quyền địa phương sẽ quy định cụ thể về các đơn vị hành chính dưới cấp tỉnh gồm xã, phường, đặc khu để đáp ứng yêu cầu thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và bảo đảm tính ổn định lâu dài của Hiến pháp.

Một số sửa đổi kỹ thuật cũng được đề xuất sửa đổi, bao gồm việc không sử dụng cụm từ "cấp chính quyền địa phương" và bổ sung quy định chuyển tiếp để đảm bảo hoạt động thông suốt của chính quyền địa phương trong quá trình sắp xếp, sáp nhập.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc sửa đổi này nhằm thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Nghị quyết 60 của Trung ương về việc sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội, hội quần chúng vào Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đồng thời thực hiện chủ trương bỏ cấp huyện, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương theo nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Vũ Tuân - Sơn Hà