Chính phủ vừa ban hành Nghị định 158/2025 hướng dẫn thi hành một số nội dung của Luật Bảo hiểm xã hội về đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc có hiệu lực từ ngày mai (1/7).
Với lao động khu vực công, Luật sửa đổi quy định đóng BHXH căn cứ tiền lương tháng theo chức vụ, chức danh, ngạch, bậc, cấp bậc quân hàm và các khoản phụ cấp chức vụ, thâm niên vượt khung, nghề, hệ số chênh lệch bảo lưu lương nếu có.
Lao động khu vực doanh nghiệp hưởng tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì căn cứ đóng là tiền lương tháng gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác.
Trong đó, mức lương theo công việc hoặc chức danh tính theo thời gian (theo tháng) của công việc hoặc chức danh đó do chủ sử dụng lao động quy định tại thang, bảng lương thỏa thuận trong hợp đồng.
Các khoản phụ cấp lương để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương trong hợp đồng chưa tính đến hoặc tính chưa đầy đủ. Phụ cấp này không bao gồm khoản phụ cấp lương phụ thuộc hoặc biến động theo năng suất, quá trình làm việc và chất lượng thực hiện công việc của người đó.
Các khoản bổ sung khác xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương trong hợp đồng, được trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương.
Lao động Dệt may 29/3 (Đà Nẵng) trong giờ làm việc, tháng 6/2024. Ảnh: Nguyễn Đông
Lao động làm việc không trọn thời gian có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn mức tham chiếu thì căn cứ đóng BHXH là lương tính trong tháng theo thỏa thuận trong hợp đồng. Nếu thỏa thuận lương theo giờ thì tính bằng lương giờ nhân số giờ làm việc; lương theo ngày thì tính bằng lương ngày nhân số ngày làm việc; theo tuần thì tính bằng lương tuần nhân số tuần làm việc trong tháng.
Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố, tiền lương tính đóng là mức phụ cấp hàng tháng. Trường hợp phụ cấp thấp hơn tiền lương làm căn cứ đóng thấp nhất (2,34 triệu đồng) thì căn cứ đóng bằng mức tham chiếu. Nhóm này nếu không làm việc, không hưởng phụ cấp từ 14 ngày trở lên trong tháng thì lao động và người sử dụng lao động không phải đóng BHXH tháng đó.
Với quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định pháp luật, thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của HTX, liên HTX thì căn cứ đóng là tiền lương mà nhóm này được hưởng theo quy định.
Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký theo phương pháp kê khai sẽ thuộc diện đóng bắt buộc từ ngày 1/7/2025, các chủ hộ còn lại áp dụng từ ngày 1/7/2029. Theo thống kê năm 2024, cả nước có khoảng 80.000 hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai, hơn 2 triệu hộ nộp thuế theo phương pháp khoán.
Nhóm này được chọn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH nhưng thấp nhất bằng tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức trên. Tỷ lệ đóng của các chủ hộ bằng 25% bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, gồm 22% vào Quỹ Hưu trí tử tuất và 3% vào Quỹ Ốm đau thai sản. Sau ít nhất 12 tháng tham gia, các chủ hộ được chọn lại tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Với lao động hưởng lương theo ngoại tệ, ghi trong hợp đồng thì căn cứ đóng được tính bằng đồng Việt Nam trên cơ sở chuyển đổi theo tỷ giá do 4 Ngân hàng thương mại có vốn nhà nước công bố cuối ngày 2/1 cho sáu tháng đầu năm và ngày 1/7 cho nửa năm còn lại. Nếu các ngày này trùng vào ngày nghỉ, lễ thì lấy tỷ giá của ngày làm việc tiếp theo liền kề.
Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng. Căn cứ vào chỉ số giá tiêu dùng bình quân hàng năm, các cơ quan liên quan xác định hệ số điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH và thực hiện điều chỉnh theo quy định.
Hết năm 2024, lao động tham gia BHXH đạt 20 triệu, bằng 42,7% lực lượng lao động trong độ tuổi. Trong đó, khu vực bắt buộc 17,7 triệu và 2,3 triệu người thuộc khu vực tự nguyện. Khoảng 16 triệu người tham gia BHTN, chiếm 34% lực lượng lao động trong độ tuổi. Riêng BHYT bao phủ 95,4 triệu người, đạt 94% dân số.
Dự kiến năm 2027 tổng số người tham gia BHXH là 24,6 triệu, BHTN là 18,8 triệu và BHYT là 99,3 triệu. Người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng, trợ cấp thất nghiệp cũng sẽ tăng trong bối cảnh mở rộng diện bao phủ.
Hồng Chiêu