Tại sao châu Âu hiếm khi sử dụng điều hòa?

Theo CNN, sóng nhiệt khắc nghiệt đang bao trùm nhiều khu vực ở châu Âu, khiến hàng triệu người phải vật lộn để thích nghi với nhiệt độ kỷ lục. Mức nhiệt cao ngay cả ban đêm, một số nơi nhiệt độ không giảm nhiều dưới 32,2 độ C. Tuy nhiên, điều hòa không khí rất hiếm trong các ngôi nhà ở châu Âu. Nhiều cư dân buộc phải chịu đựng cái nóng gay gắt với sự trợ giúp của quạt điện, túi đá và tắm nước lạnh.

Trong khi gần 90% nhà ở Mỹ có điều hòa không khí, tỷ lệ của châu Âu chỉ ở mức 20%, con số ở vài quốc gia thậm chí còn thấp hơn nhiều. Tại Anh, chỉ khoảng 5% nhà ở có hệ thống làm mát, phần nhiều là thiết bị điều hòa di động. Ở Đức, con số này là 3%.

Khi biến đổi khí hậu thúc đẩy các đợt nắng nóng ngày càng nghiêm trọng và kéo dài hơn, một số người đặt câu hỏi tại sao những quốc gia châu Âu dường như không mặn mà với sử dụng điều hòa không khí, đặc biệt khi nhiệt độ cao tới mức có thể gây chết người.

Một phần lý do nằm ở chỗ nhiều quốc gia châu Âu trước đây có ít nhu cầu làm mát, đặc biệt ở phương bắc. Nắng nóng từng xảy ra nhưng hiếm khi đạt nhiệt độ cao và kéo dài như hiện nay. "Ở châu Âu, chúng tôi đơn giản không có truyền thống sử dụng điều hòa không khí vì mãi tới gần đây, đó không phải là nhu cầu lớn", Brian Motherway, người đứng đầu Văn phòng Hiệu quả Năng lượng và Chuyển đổi Toàn diện tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), cho biết.

Điều này có nghĩa trước đây, điều hòa không khí được coi là thiết bị xa xỉ thay vì nhu cầu thiết yếu, đặc biệt khi chi phí lắp đặt và vận hành nó có thể tốn kém. Theo Statista, giá điện ở nhiều quốc gia châu Âu cao hơn so với Mỹ, trong khi thu nhập có xu hướng thấp hơn. Giá điện cũng tăng mạnh hơn từ khi chiến sự Nga - Ukraine nổ ra vào năm 2022 do Liên minh châu Âu (EU) thực hiện biện pháp cắt giảm phụ thuộc vào nguồn dầu mỏ và khí đốt của Nga. Dù mức giá đã ổn định sau cuộc khủng hoảng năng lượng ban đầu năm 2022, chi phí để vận hành điều hòa không khí vẫn có thể vượt quá khả năng của nhiều người châu Âu.

Một nguyên nhân khác nằm ở kiến trúc. Vài tòa nhà ở các quốc gia nóng hơn phía nam châu Âu được xây dựng để chịu nhiệt. Những công trình này có tường dày, cửa sổ nhỏ để ngăn ánh nắng chiếu vào và được thiết kế để tối đa hóa luồng không khí, giúp duy trì nhiệt độ mát mẻ hơn và giảm nhu cầu làm mát nhân tạo. Tuy nhiên, tại nhiều khu vực khác của châu Âu, nhà cửa không được thiết kế để chịu nhiệt.

Nhà cửa tại châu Âu có xu hướng cũ kỹ hơn, được xây dựng trước khi công nghệ điều hòa không khí trở nên phổ biến. Ở Anh, nơi vừa trải qua tháng 6 nóng nhất từ trước đến nay, cứ một trong 6 ngôi nhà được xây trước năm 1900. Việc trang bị hệ thống làm mát trung tâm cho nhà cũ có thể khó khăn hơn, dù không phải là không thể, theo Motherway.

Chính sách cũng góp phần dẫn tới sự hiếm hoi của điều hòa không khí. Châu Âu cam kết "trung hòa khí hậu" (không thải khí) vào năm 2050 và số lượng điều hòa không khí tăng mạnh sẽ khiến những cam kết khí hậu khó đạt được hơn. Không chỉ tiêu tốn nhiều năng lượng, điều hòa không khí còn đẩy nhiệt ra ngoài. Theo IOP Science, một nghiên cứu về sử dụng điều hòa không khí ở Paris cho thấy chúng có thể tăng nhiệt độ bên ngoài từ khoảng 2 đến 4 độ C. Tác động này đặc biệt nghiêm trọng ở những thành phố đông đúc của châu Âu. Một số quốc gia áp dụng biện pháp hạn chế điều hòa không khí. Năm 2022, Tây Ban Nha đưa ra quy định điều hòa không khí ở nơi công cộng không được đặt dưới 27 độ C để tiết kiệm năng lượng.

Tuy nhiên, thái độ và mối lo ngại xung quanh điều hòa không khí ở châu Âu đang thay đổi khi lục địa này trở thành điểm nóng khí hậu, ấm lên gấp đôi so với phần còn lại của thế giới. Châu Âu đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan: chấp nhận điều hòa không khí tiêu tốn năng lượng với nhiều tác động tiêu cực đến khí hậu, hoặc tìm giải pháp thay thế để đối phó với tương lai ngày càng nóng hơn. "Nhà cửa của chúng ta cần phải bền vững không chỉ đối với thời tiết lạnh, mà còn đối với nắng nóng ngày càng khắc nghiệt", Yetunde Abdul, giám đốc tại tổ chức Green Building Council ở Anh, nhấn mạnh.

Có nhiều dấu hiệu rõ ràng cho thấy sử dụng điều hòa không khí đang gia tăng ở châu Âu, cũng như ở nhiều nơi trên thế giới. Báo cáo của IEA cho thấy số lượng điều hòa không khí tại EU có khả năng tăng lên 275 triệu vào năm 2050, lớn hơn gấp đôi con số năm 2019.

Nhưng giới chuyên gia cảnh báo điều hòa không khí có thể chỉ là giải pháp tạm thời cho nhiệt độ nóng bức nhưng lại tiêu tốn năng lượng, phần lớn đến từ nhiên liệu hóa thạch khiến hành tinh ấm lên. Sử dụng điều hòa không khí chạy bằng nhiên liệu hóa thạch làm tăng ô nhiễm gây nóng hành tinh, kéo theo nhiệt độ tăng lên, dẫn tới "một vòng luẩn quẩn của biến đổi khí hậu ngày càng tồi tệ", theo Radhika Khosla, phó giáo sư tại Trường Doanh nghiệp và Môi trường Smith thuộc Đại học Oxford.

Trên thực tế, tư duy về điều hòa không khí chắc chắn sẽ thay đổi ở châu Âu, khi nhiệt độ cực đoan và tác động của nó tới sức khỏe - gia tăng. Thách thức đối với nhà chức trách là đảm bảo các quốc gia có quy định chặt chẽ về hiệu suất của hệ thống làm mát để giảm tác động khí hậu tiềm tàng của chúng. "Bởi vì mỗi chiếc điều hòa không khí được bán hôm nay sẽ gắn liền với sử dụng năng lượng và phát thải trong 1-2 thập kỷ tới. Vì vậy, điều quan trọng là chúng ta phải làm đúng ngay từ đầu", Motherway cho biết.

An Khang (Theo CNN)