Sự cố khiến chiến dịch 'Mạng nhện' của Ukraine suýt thất bại

Thực tế, số drone này là một phần của chiến dịch bí mật do Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) hồi tháng 6 tiến hành một trong những chiến dịch bí mật táo bạo nhất lịch sử quân sự hiện đại, nhắm phi đội máy bay ném bom khổng lồ của Nga, vốn đang oanh tạc các thành phố Ukraine.

Artem Tymofeyev, một người Ukraine 37 tuổi sống ở Nga, được SBU giao nhiệm vụ là điều phối viên chính tại thực địa của chiến dịch "Mạng nhện", dùng xe tải dân sự chở hơn 100 máy bay không người lái (drone) vào sâu trong lãnh thổ Nga, áp sát các căn cứ không quân chiến lược.

Tymofeyev đã thuê tài xế xe tải người Nga để giúp mình vận chuyển các cabin gỗ, bên trong chứa những chiếc drone, đến vị trí đã định. Tuy nhiên, toàn bộ chiến dịch suýt bị bại lộ khi một tài xế gọi điện trong hoảng loạn cho Tymofeyev.

Tài xế nói rằng nóc cabin phía sau xe tải đã bị trượt ra, để lộ một kiện hàng đáng ngờ. "Cái quái gì đang diễn ra vậy?", tài xế nói với Tymofeyev. "Có drone ở bên trong".

"Cái quái gì cơ?", Tymofeyev đáp, giả vờ không biết gì. Nếu tài xế trình báo cho giới chức Nga về kiện hàng này, toàn bộ chiến dịch sẽ sớm đổ bể.

Chỉ một lời nói sai có thể làm lộ vỏ bọc của Tymofeyev và an ninh Nga sẽ nhanh chóng ập đến. Sau khi trấn an người tài xế, Tymofeyev gọi cho các chỉ huy ở SBU.

Tại Kiev, sự cố bất ngờ khiến ban chỉ huy chiến dịch vô cùng lo lắng, theo lời những người tham gia. Chuyện gì sẽ xảy ra nếu người tài xế không thể lắp lại nóc cabin? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu cơ quan an ninh Nga đang theo dõi anh ta? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu anh ta kể với vợ và cô ấy kể lại với bạn bè?

Trung tướng Vasyl Maliuk, giám đốc SBU, đã nghĩ ra lời giải thích tương đối hợp lý với tài xế: Những cabin này được thiết kế để làm nhà nghỉ săn bắn và số drone được dùng để theo dõi động vật trên các khu vực rộng lớn.

Tài xế không thể nhìn thấy chất nổ được giấu bên trong thân drone, nên tin vào câu chuyện. Anh ta đã lắp lại nóc cabin với giúp đỡ của một người lái máy kéo địa phương.

Người tài xế sau đó đã nhắn tin cho Tymofeyev kèm theo bức ảnh chụp nóc cabin đã được lắp lại cùng một từ duy nhất: "Đóng rồi". Chiến dịch "Mạng nhện" của SBU vẫn giữ được bí mật và tiếp tục triển khai theo kế hoạch.

5 ngày sau, vào sáng 1/6, khi 4 chiếc xe tải chở những cabin gỗ như vậy đậu gần 4 căn cứ không quân chiến lược Nga, nóc cabin được điều khiển từ xa từ từ mở ra.

Hơn 100 drone mang thuốc nổ được các phi công ở Kiev cách đó hàng trăm km điều khiển lần lượt cất cánh, lao về phía những oanh tạc cơ Nga đang đỗ trên đường băng. Một giờ sau, hàng loạt máy bay ném bom chiến lược Nga bị phá hủy hoặc hư hại nghiêm trọng.

"Mạng nhện" là chiến dịch tham vọng nhất của SBU cho đến nay. Lần đầu tiên quá trình lập kế hoạch và thực hiện nó được công bố, cho thấy Ukraine đã mất tới 18 tháng chuẩn bị với đầy rẫy khó khăn và thử thách.

Lên kế hoạch

Mọi thứ bắt đầu vào mùa thu năm 2023, khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gọi trung tướng Vasyl Maliuk, giám đốc SBU, vào văn phòng. Nga lúc bấy giờ liên tục điều oanh tạc cơ phóng tên lửa vào các thành phố Ukraine, trong khi Kiev lại thiếu tên lửa đánh chặn. Vì vậy, ông Zelensky đã chỉ đạo tướng Maliuk tìm cách gây thiệt hại cho dàn oanh tạc cơ Nga tại chính các sân bay nước này.

SBU ban đầu sử dụng UAV tầm xa để tập kích, nhưng chúng có phạm vi hoạt động, độ chính xác và sức công phá hạn chế, đồng thời dễ bị tổn thương trước hệ thống phòng không Nga. Vì vậy, họ xác định chiến dịch tấn công cần được phát động từ bên trong Nga.

Theo những người tham gia chiến dịch, kế hoạch ban đầu được vạch ra là tuồn lậu một số drone vào Nga, rồi sử dụng đặc vụ triển khai chúng từ những địa điểm khó phát hiện gần một sân bay. Nhưng nếu làm như vậy, thiệt hại với phi đội oanh tạc cơ Nga cũng chỉ ở mức tối thiểu.

Chiến dịch cần lớn hơn nữa, đồng nghĩa SBU phải đưa nhiều drone tới nhiều sân bay Nga hơn. Nhưng họ cần một "con ngựa thành Troy" để chở chúng.

SBU nảy ra một ý tưởng: Các cabin gỗ có kích thước bằng container, được vận chuyển bằng xe tải, có thể đóng vai trò là bệ phóng cho drone. Họ sẽ tinh chỉnh để mở nóc cabin từ xa khi cần kích hoạt dàn drone bên trong. Cabin còn được trang bị cả ắc quy và pin mặt trời để duy trì liên lạc với Ukraine và sạc cho drone.

Bản thân drone cũng cần được đơn giản hóa. Thiết bị ra đời là một drone 4 cánh quạt có kích thước bằng chiếc đĩa ăn lớn có khả năng mang theo 1,8 kg chất nổ sẽ phát nổ khi va chạm. Hỗn hợp chất nổ được thiết kế riêng để xuyên qua lớp vỏ ngoài máy bay và làm cháy nhiên liệu trong thùng chứa.

Drone cũng được thiết kế để tự hướng đến sân bay mục tiêu, sau đó phi công tại Kiev sẽ tiếp quản quyền điều khiển bằng cách kết nối tín hiệu qua các trạm phát sóng di động địa phương, điều hướng thông qua hình ảnh từ camera gắn trên drone.

Để chuẩn bị cho chiến dịch, SBU đã mời những phi công drone giỏi nhất của họ đến tập luyện với các thiết bị, bay cả ngày để phát triển khả năng ghi nhớ cơ học. Họ không được biết mục tiêu là gì, khiến không ít người tức giận vì bị rút khỏi tiền tuyến một cách vô ích.

Chỉ số ít người nắm chi tiết về chiến dịch nhằm ngăn thông tin bị rò rỉ.

"Nhà sản xuất cabin không biết chúng sẽ được đưa đến gần các sân bay và nhà sản xuất drone không biết chúng sẽ tấn công những máy bay Nga", tướng Maliuk cho hay.

Tiếp theo, drone và các cabin cần được bí mật chuyển vào Nga. Đó là lúc một chức năng khác của SBU trở nên hữu ích. Trong nỗ lực chống buôn lậu, cơ quan này đã tìm hiểu cách hàng hóa được tuồn qua biên giới. Tuy nhiên, lần này, chính SBU đóng vai trò là kẻ buôn lậu. Drone được tháo rời để lắp ráp sau, cabin được ghi sai nguồn gốc xuất xứ.

Sau khi các thiết bị đã được nhập vào Nga, SBU cần một người đáng tin cậy để lắp ráp drone và điều phối việc vận chuyển chúng đến các sân bay. Một bản đồ các tuyến đường với những mũi tên cong chằng chịt vòng khắp nước Nga được lập và đây cũng là lý do khiến chiến dịch mang tên "Mạng nhện".

Họ không thể sử dụng một người không đáng tin cậy cho chiến dịch. Vì thế, SBU đã nhờ đến một cựu DJ và vợ của anh.

Hầu như không có bất kỳ điều gì được hé lộ về những thứ Artem Tymofeyev và vợ, Kateryna Tymofeyeva, thực sự đang làm vào mùa xuân năm đó tại một nhà kho ở thành phố công nghiệp Chelyabinsk của Nga.

Artem Tymofeyev từ Ukraine chuyển đến Chelyabinsk vào năm 2018 để cùng kinh doanh với cha anh, người điều hành một nhà máy xay bột mỳ tại đây. Kateryna, người thường xuyên đăng những bức ảnh chu môi trên mạng xã hội, làm nghề thợ xăm.

Hai vợ chồng Tymofeyev đã tham gia các cuộc biểu tình trên đường phố Kiev vào năm 2014 nhằm lật đổ tổng thống Viktor Yanukovych. Việc Nga sáp nhập Crimea sau đó và chiến dịch ở miền đông Ukraine đã làm suy thoái kinh tế Ukraine. Cặp đôi quyết định chuyển sang Nga, gia nhập cộng đồng người Ukraine hải ngoại tại Nga với số lượng lên đến hàng triệu người. Hầu như không thể phân biệt họ với người bản xứ do họ nói tiếng Nga trôi chảy và có nhiều điểm tương đồng về văn hóa.

Đối với SBU, vợ chồng Tymofeyev đáp ứng mọi tiêu chí, nhưng họ cần chắc chắn hơn nữa. Vì vậy, họ đưa hai người đến Lviv ở miền tây Ukraine để kiểm tra bằng máy phát hiện nói dối. Tin tưởng vào lòng trung thành của họ, SBU đã đặt họ vào trung tâm chiến dịch. Hai người nhanh chóng học cách lắp ráp drone và cabin, cho thấy họ hết lòng vì nhiệm vụ.

Khi trở về, họ bị các sĩ quan từ Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) thẩm vấn tại biên giới. Hai vợ chồng có hộ chiếu Nga, nhưng nơi sinh được ghi là Ukraine, điều khiến FSB nghi ngờ. Dù vậy, sau ba giờ xét hỏi, họ được phép đi qua.

Tại Chelyabinsk, Tymofeyev thành lập công ty logistics và thuê nhà kho lớn cùng văn phòng tại một khu công nghiệp, cách văn phòng địa phương của FSB không xa.

Tymofeyev bắt đầu mua xe tải và thuê tài xế. Anh đặt quảng cáo trên một trang web của Nga và phỏng vấn hơn 20 ứng viên. Các tài xế cần phải đáng tin cậy nhưng không tò mò, vượt qua không chỉ vòng sàng lọc của Tymofeyev mà còn cả quá trình thẩm tra bí mật từ SBU, trong đó có việc kiểm tra mọi mối liên hệ tiềm tàng với cơ quan thực thi pháp luật Nga.

Kateryna vẫn vừa làm nghề xăm vừa giúp đỡ chiến dịch. Khi thiết bị được chuyển đến nơi, hai vợ chồng đã dành hàng giờ trong nhà kho để lắp ráp 150 drone và 8 cabin nhờ hướng dẫn qua điện thoại và video từ Ukraine.

Họ mất khoảng một tuần để lắp xong số drone, nhưng các cabin lại khó lắp hơn. Nóc của một cabin liên tục bị bung ra khỏi bản lề.

Đến cuối tháng 4, mọi thứ đã sẵn sàng. SBU muốn giáng đòn vào khoảng thời gian Nga kỷ niệm Ngày Chiến thắng 9/5. Nhưng chiến dịch gặp phải một vấn đề bất ngờ: Do uống quá nhiều rượu, một số tài xế phải nghỉ việc trong suốt kỳ lễ kéo dài của Lễ Phục sinh Chính thống, Quốc tế Lao động và Ngày Chiến thắng.

Cuối cùng, từ ngày 23 đến 26/5, 5 chiếc xe tải chở 8 cabin khởi hành từ Chelyabinsk tỏa ra các hướng khác nhau. Tài xế không hay biết gì về những hàng hóa họ thực sự đang chở.

Triển khai

Sự cố với nóc cabin bị bung khiến SBU lo ngại FSB có thể nắm được thông tin về chiến dịch từ sai sót nhỏ này, nhưng điều đó cuối cùng không xảy ra. Dù vậy, họ cũng phải vượt qua những rắc rối khác trên đường đi, như tìm phương tiện thay thế sau khi một chiếc xe tải gặp sự cố.

Ban lãnh đạo SBU tập trung tại sở chỉ huy tác chiến ở Kiev vào rạng sáng ngày 1/6. Các xe tải lúc này đã được bố trí đến những địa điểm kín đáo gần sân bay, như trạm xăng, để tháo dỡ hàng.

Maliuk đứng trước các phi công điều khiển drone và tiết lộ mục tiêu nhiệm vụ của họ: Phi đội máy bay ném bom Nga. Ông trình bày bản đồ sân bay và sơ đồ của máy bay với các điểm yếu được đánh dấu để phi công biết nơi cần tấn công.

Các phi công, vốn đã quen với áp lực cao khi chiến đấu trên tiền tuyến, phản ứng một cách bình tĩnh.

"Không có chút hồi hộp nào", một người nhớ lại. "Chúng tôi có một mục tiêu cụ thể và biết rằng mình sẽ hoàn thành nó".

Nhưng vấn đề lại nhanh chóng nảy sinh. Đường truyền tín hiệu giữa Kiev với hai cabin trên chiếc xe tải thay thế bỗng nhiên chập chờn.

Các thành viên SBU ở Kiev cố gắng hướng dẫn tài xế điều chỉnh dây điện bên trong cabin nhưng dường như không có tác dụng. Tài xế bỗng ngừng trả lời cuộc gọi của họ. Hình ảnh hai cabin bị cháy rụi sau đó xuất hiện trên mạng, cho thấy dường như thiết bị bên trong đã phát nổ và khiến tài xế thiệt mạng.

 

 

Chiến dịch 'Mạng nhện' của Ukraine diễn ra thế nào

Trong khi đó, 4 chiếc xe tải còn lại đã vào vị trí sẵn sàng. "Bắt đầu hành động. Các kíp vận hành, vào vị trí chiến đấu", tướng Maliuk chỉ thị khi ông đi lại trong phòng.

Các phi công vào vị trí. Cách đó hàng nghìn km, nóc các cabin trượt ra và 117 drone phóng về phía các sân bay Nga. Họ điều khiển drone thông qua màn hình và các sĩ quan SBU nhanh chóng tụ tập xung quanh để theo dõi hành động.

"Khi những cuộc tấn công đầu tiên đã thành công, việc bay tới đâu không còn phức tạp nữa", một phi công cho biết. "Bạn chỉ việc bay lên không trung, nhìn thấy khói đen và hiểu cần hướng đến đâu".

Những tiếng reo hò vang lên khi hàng loạt drone lao vào những chiếc oanh tạc cơ Nga. "Khi bạn nghe thấy ai đó reo hò, bạn hiểu rằng mọi thứ đang diễn ra theo đúng kế hoạch", người phi công nói.

Tại Nga, những người chứng kiến, trong đó có cả chính các tài xế xe tải, kinh ngạc khi nhìn thấy đàn drone bay lên bầu trời.

 

 

Ukraine tung video tập kích loạt máy bay Nga trong chiến dịch 'Mạng nhện'

Tướng Maliuk cho biết drone Ukraine đã đánh trúng tổng cộng 41 máy bay Nga trong chiến dịch, trong đó có cả oanh tạc cơ Tu-160, bên cạnh phi cơ cảnh báo sớm A-50, máy bay ném bom chiến lược Tu-95 và Tu-22M3.

Dựa trên hình ảnh vệ tinh, một số nhà phân tích cho rằng con số này đã bị làm quá. Tuy nhiên, SBU vẫn giữ nguyên số liệu, nói rằng Nga đã đánh lừa giới phân tích bằng cách chuyển máy bay không bị hư hại đến thay thế cho những chiếc bị hỏng.

Rybar, tài khoản mạng xã hội có liên hệ với quân đội Nga và thường được sử dụng làm nguồn tin thay thế cho các tuyên bố chính thức của Moskva, nhấn mạnh đây là tổn thất "không thể bù đắp" do các oanh tạc cơ Tu-95MS và Tu-22 đã ngừng sản xuất, trong khi dòng Tu-160 được chế tạo với tốc độ tương đối chậm.

Một ngày sau, giới chức Nga xác định vợ chồng Tymofeyev là nghi phạm chính trong vụ tấn công, nhưng họ đã rời đi.

5 ngày trước đó, hai người đã nhập cảnh vào Kazakhstan trên một chiếc xe thuê với lý do đi nghỉ mát. Họ mang theo những tài sản quý giá nhất, và tung tích của họ hiện không được tiết lộ.

Vũ Hoàng (Theo WSJ, AFP, Reuters)