Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin dự kiến gặp thượng đỉnh ngày 15/8 tại bang Alaska, Mỹ. Đây sẽ là hội nghị thượng đỉnh đầu tiên giữa lãnh đạo Mỹ - Nga kể từ khi chiến sự Ukraine bùng phát.
Cuộc gặp thượng đỉnh được kỳ vọng là bước ngoặt thúc đẩy Nga đạt thỏa thuận nào đó về Ukraine, hướng đến chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài hơn ba năm. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và người dân Ukraine hoài nghi về triển vọng này, thậm chí lo lắng Kiev sẽ chịu thêm bất lợi.
"Sẽ không có phép màu hay thỏa thuận hòa bình nào, và ông Putin sẽ tìm cách khiến ông Trump tin rằng Ukraine là bên không muốn hòa bình", Taras, thương binh Ukraine 32 tuổi, nói với Al Jazeera.
Người dân tại một khu chung cư bị trúng đòn tập kích ở Kiev, Ukraine ngày 31/7. Ảnh: AFP
Taras lo rằng ông Putin có thể đang tìm cách chiều theo mong ước xây dựng hình ảnh "người kiến tạo hòa bình" mà Tổng thống Mỹ đang xây dựng. Cuộc gặp nhiều khả năng là một phần trong chiến thuật của ông Putin nhằm tránh các lệnh trừng phạt kinh tế mới từ Mỹ, đồng thời vẫn tiếp tục tìm cách thúc đẩy đà tiến ở miền đông Ukraine.
Deep State, nhóm phân tích có liên hệ với Bộ Quốc phòng Ukraine, ngày 11/8 công bố bản đồ cho thấy quân đội Nga đã xuyên thủng phòng tuyến ở phía bắc thành trì Pokrovsk tại tỉnh Donetsk, tiến vào các khu dân cư Kucheriv Yar, Zolotyi Kolodiaz và Vesele.
Lực lượng Nga được cho là đang củng cố vị trí để có thể kiểm soát hoàn toàn những khu vực này, chuẩn bị cho đợt tấn công mới.
"Tổng thống Putin tin rằng đến mùa đông năm nay, lực lượng Nga sẽ giành được thứ gì đó đáng kể, hoặc chọc thủng hoàn toàn phòng tuyến của Ukraine và áp đặt các điều khoản bất lợi với Kiev", Taras nói.
Nỗi bất an của người Ukraine còn liên quan đồn đoán về những gì ông Trump có thể đề xuất nhằm thuyết phục ông Putin dừng chiến sự, trong đó có ý tưởng để Moskva kiểm soát hoàn toàn Donetsk và Lugansk, hai trong số 4 tỉnh mà Nga sáp nhập vào lãnh thổ năm 2022.
Đổi lại, Nga có thể chấp thuận ngừng bắn, "đóng băng" tiền tuyến ở hai tỉnh Kherson, Zaporizhzhia và rút khỏi những khu vực đang kiểm soát ở tỉnh Sumy và Kharkov.
Chiếm được tỉnh Donetsk giúp lực lượng Nga có vị thế vô cùng thuận lợi để tiếp tục chiến dịch, nhằm tìm kiếm các điều khoản thuận lợi hơn trong khi tránh được giao tranh dai dẳng, đẫm máu trên thực địa, Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), trụ sở tại Mỹ, bình luận.
Ngay sau khi Mỹ - Nga thông báo về cuộc gặp thượng đỉnh, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cuối tuần trước tuyên bố nước này luôn sẵn sàng với những quyết định thực sự mang lại hòa bình, nhưng nhấn mạnh đó phải là "một nền hòa bình nghiêm túc" và tuyên bố Kiev "sẽ không nhượng bộ lãnh thổ của mình".
"Tôi cũng không đồng ý từ bỏ lãnh thổ. Chúng tôi đã chiến đấu suốt ba năm rưỡi, nên chuyện này không thể xảy ra. Tôi đồng tình với Tổng thống Zelensky, làm sao họ có thể giải quyết vấn đề mà không có chúng tôi?", binh sĩ Ukraine Vitalii nói với Kyiv Independent.
Hiện chưa rõ Tổng thống Zelensky có được tham dự một cuộc gặp với ông Trump và ông Putin ở Alaska hay không. Một cuộc gặp không có đại diện từ Ukraine làm tăng lo ngại nước này không có tiếng nói về tương lai của mình.
NBC News dẫn nguồn tin cuối tuần trước nói Nhà Trắng đang cân nhắc mời ông Zelensky. Nguồn tin từ văn phòng ông Zelensky ngày 11/8 cho hay các bên chưa có quyết định cuối cùng. Ông chủ Điện Kremlin loại trừ khả năng đàm phán trực tiếp với ông Zelensky vào thời điểm này, cho rằng điều kiện chưa chín muồi.
Một số cho rằng khác biệt quan điểm giữa Nga và Ukraine liên quan việc Kiev nghiêng về phương Tây, hướng đến gia nhập Liên minh châu Âu tạo nên thế cục khó đạt được giải pháp ngoại giao bền vững.
"Cuộc chiến 'một mất, một còn' sẽ tiếp diễn", Iryna Kvasnevska, giáo viên sinh học ở Kiev, nói.
Với nhiều người dân Ukraine, điều khiến họ hoài nghi về hội nghị thượng đỉnh ở Alaska bắt nguồn từ Tổng thống Trump. Ông chủ Nhà Trắng từng đổ lỗi cho Ukraine khiến xung đột bùng phát, còn các đại diện đàm phán của Mỹ nhắc lại những luận điểm của Nga.
"Ông Trump đã khiến chúng tôi thất vọng nhiều lần. Chỉ có ai ngây thơ mới tin ông ấy không làm vậy lần nữa", Leonid Cherkasin, đại tá nghỉ hưu ở thành phố cảng Odessa, chia sẻ. "Ông ấy gần đây có gây áp lực lên ông Putin, nhưng nói không đi đôi với làm".
Cherkasin nhắc lại những lần ông Trump tuyên bố khi tranh cử rằng sẽ "chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine trong vòng 24 giờ" và tối hậu thư áp thêm lệnh trừng phạt Moskva nếu ông Putin không có tiến triển trong đàm phán hòa bình.
Tối hậu thư của ông Trump ban đầu kéo dài 50 ngày, sau đó được rút ngắn với hạn chót là ngày 8/8. Chỉ một ngày trước hạn chót đó, Mỹ và Nga thông báo về kế hoạch gặp thượng đỉnh, khiến lời đe dọa về lệnh trừng phạt chìm vào quên lãng.
"Tổng thống Trump đã khiến chúng tôi vô cùng thất vọng", Oleksandr Merezhko, nghị sĩ đảng cầm quyền Đầy tớ của Nhân dân ở Ukraine, nói với Le Monde.
"Những lệnh trừng phạt mà ông ấy nhắc đến trong tối hậu thư đâu? Thay vào đó, ông ấy như đang trao thắng lợi cho ông Putin khi tổ chức gặp song phương, giúp Nga chấm dứt hơn ba năm bị phương Tây cô lập. Đây là chiến thắng quan trọng với Điện Kremlin", ông Merezhko tiếp tục.
Binh sĩ Ukraine tại tỉnh Kherson ngày 8/8. Ảnh: AFP
Giới phân tích không kỳ vọng cuộc gặp thượng đỉnh Trump - Putin mang lại kết quả đột phá, khi các bên còn khác biệt quan điểm quá lớn. Họ cảnh báo về khả năng Mỹ đảo chiều chính sách, một lần nữa tìm cách gây áp lực để Ukraine chấp thuận điều khoản từ Nga.
"Khả năng cuộc gặp giữa ông Trump và ông Putin mang lại kết quả Ukraine có thể chấp nhận được là rất thấp", Daniel Hamilton, chuyên gia chính sách đối ngoại tại Viện Brookings, nói.
Như Tâm (Theo Al Jazeera, Le Monde, Kyiv Independent)