Sau cuộc đàm phán tại thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia ngày 28/7, Thái Lan và Campuchia đã đồng ý ngừng bắn từ 0h ngày 29/7. Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai và Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã vui vẻ bắt tay sau cuộc đàm phán trực tiếp đầu tiên kể từ khi giao tranh bùng phát hôm 24/7.
Trong 5 ngày xung đột, quân đội hai bên liên tục sử dụng hỏa lực hạng nặng tập kích nhau, khiến nhiều dân thường thiệt mạng, hơn 300.000 người phải rời bỏ nhà cửa, sơ tán đến những khu trú ẩn tạm thời được chính quyền thiết lập.
Đối với nhiều người dân phải sơ tán vì giao tranh, lệnh ngừng bắn mang tới sự nhẹ nhõm và hạnh phúc.
"Khi nghe tin, tôi rất vui mừng vì tôi rất nhớ căn nhà của mình. Tôi vui tới mức không biết diễn tả thế nào", Phean Neth, 45 tuổi, nói tại một khu trại dành cho người sơ tán ở Campuchia.
Người dân vui mừng sau khi nghe công bố lệnh ngừng bắn giữa Thái Lan và Campuchia tại tỉnh Sisaket, Thái Lan ngày 28/7. Ảnh: Reuters
Jeanjana Phaphan, một người dân Thái Lan, đêm qua đã đếm ngược từng phút đến thời điểm lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Cô tràn đầy hy vọng về một cuộc sống hòa bình.
"Nếu nó thực sự kết thúc, tôi sẽ vô cùng vui sướng. Đây sẽ là điều hạnh phúc nhất với tôi trong một thời gian dài", người phụ nữ 48 tuổi nói.
Jeanjana đã sơ tán khỏi ngôi nhà gần biên giới ở huyện Phanom Dong Rak cùng con trai 3 tuổi vài ngày trước. Cô không muốn giao tranh tiếp tục bởi nó sẽ khiến người dân hai bên đều đau khổ.
"Nếu hai nước tiếp tục xung đột, khó khăn và mất mát sẽ ngày một tăng", cô nói. "Khi nghe hàng xóm nói mái nhà của họ bị đạn pháo xuyên thủng, tôi thấy thật buồn. Tiếng khóc của những người đang chịu mất mát thực sự nhói lòng".
Jeanjana thêm rằng người dân Campuchia bên kia biên giới "cũng chỉ là thường dân giống chúng tôi, cũng chỉ là những người nông dân đang làm việc mỗi ngày để kiếm sống".
Tại tỉnh Oddar Meanchey của Campuchia, Ly Nam, nông dân 38 tuổi, cũng cho biết giao tranh đã ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống, dù nhà anh cách nơi giao tranh khoảng 40 km. "Chúng tôi phải ẩn náu trong một đoạn hào, sống trong cảnh khốn cùng và không có đủ thức ăn", anh nói.
Bởi vậy, lệnh ngừng bắn được kỳ vọng là "bước đầu tiên quan trọng hướng tới giảm leo thang và khôi phục hòa bình, an ninh", theo Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, người chủ trì cuộc đàm phán, với tư cách là Chủ tịch ASEAN 2025.
Tiến sĩ Mustafa Izzuddin, nhà phân tích cấp cao về các vấn đề quốc tế tại công ty tư vấn Solaris Strategies Singapore, nhận xét lệnh ngừng bắn giữa Campuchia và Thái Lan có thể được coi là thành công lớn của ASEAN trong giải quyết cuộc khủng hoảng giữa hai thành viên trong khối.
"Sự lãnh đạo của Malaysia rất quan trọng với tư cách Chủ tịch để tổ chức hòa giải giữa hai nước thành viên, đồng thời tận dụng tầm ảnh hưởng của hai đối tác của khối là Trung Quốc và Mỹ để khẳng định lệnh ngừng bắn có thể hiện thực hóa", tiến sĩ Izzuddin nói.
Với những dân thường sống ở hai bên biên giới, cuộc đàm phán ở Malaysia thực sự có ý nghĩa, giúp họ chấm dứt những ngày tháng sống trong thấp thỏm, nơm nớp. "Điều đầu tiên tôi sẽ làm khi về nhà là kiểm tra đàn gà của mình, bón phân cho lúa và chăm sóc ruộng đồng", Tee Samanjai, nông dân Thái Lan 68 tuổi, cho hay.
Tuy nhiên, bên cạnh tâm trạng nhẹ nhõm, ông Tee vẫn còn đôi chút hoài nghi về khả năng hai nước duy trì lệnh ngừng bắn về lâu dài. "Chúng tôi có thể về nhà, nhưng tâm trạng vẫn bất an", ông nói.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet (trái), Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim (giữa) và Quyền thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai (phải) tại họp báo chiều 28/7. Ảnh: AP
Tại tỉnh Surin của Thái Lan, Siriwut Wongcharoen, quan chức địa phương 59 tuổi, vẫn lo rằng giao tranh chưa thực sự chấm dứt. "Tôi vẫn chưa rời khỏi hầm, vì thấy chưa đủ tự tin. Tôi sẽ đợi thêm hai ngày nữa", ông nói.
Ou Vik, người sáng lập tổ chức tư vấn Future Forum của Campuchia, cho biết mục tiêu của bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải là hòa bình lâu dài giữa Campuchia và Thái Lan.
"Một lệnh ngừng bắn có thể đạt được nhanh chóng, nhưng hòa bình thì không dễ. Tình hình dọc khu vực biên giới sẽ có thể tiếp tục bất ổn và để đảm bảo điều gì đó lâu dài, sẽ cần thời gian", Virak nói.
Thái Lan hôm nay cho hay giao tranh vẫn xảy ra tại vài điểm dọc biên giới sau 0h ngày 29/7, trong khi đó Campuchia nói rằng tình hình đã lắng xuống sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Quyền Thủ tướng Thái Lan mô tả đây chỉ là những cuộc "đụng độ nhỏ" do một số binh sĩ không chấp hành nghiêm kỷ luật gây ra, nhấn mạnh tình hình biên giới đến sáng 29/7 đã yên tĩnh.
Joanne Lin, nghiên cứu viên cấp cao tại Viện ISEAS - Yusof Ishak, cho rằng rủi ro lớn nhất với lệnh ngừng bắn là sự ngờ vực lẫn nhau và khả năng xảy ra hiểu lầm ở các khu vực tranh chấp biên giới.
"Ngừng bắn là một giải pháp tức thời và ngắn hạn. Điều quan trọng hơn là duy trì lệnh ngừng bắn về lâu dài khi Campuchia và Thái Lan đàm phán các vấn đề tranh chấp biên giới của họ", tiến sĩ Rahman Yaacob, nhà nghiên cứu tại Viện Lowy ở Australia, nói.
Thùy Lâm (Theo Nation, CNA, Straits Times, Washington Post)