Vụ lật tàu Vịnh Xanh 58 chở 49 người xảy ra ngày 19/7, sau khi rời cảng Bãi Cháy (Quảng Ninh) và gặp giông gió, khiến 38 người tử vong. Con tàu bị lật úp trong vài giây và mất kết nối GPS lúc 14h05. Hai tiếng sau, lực lượng cứu hộ mới tiếp nhận được tin báo đầu tiên về tai nạn.
Các cơ quan chức năng bước đầu kết luận, tàu Vịnh Xanh được thiết kế cao hơn quy chuẩn, nhưng không có thiết bị phát tín hiệu cấp cứu tự động nên cơ quan giám sát không sớm phát hiện khi tàu bị ngắt GPS - thiết bị định vị xác định vị trí con tàu.
Hiện, Công an tỉnh Quảng Ninh chưa công bố có hay không dấu hiệu hình sự trong vụ tai nạn gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng này. Còn về trách nhiệm dân sự, Cục Quản lý giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) cho biết, các doanh nghiệp bảo hiểm dự kiến bồi thường cho các nạn nhân khoảng 14,3 tỷ đồng. Trong đó, hơn 10 tỷ là từ các hợp đồng bảo hiểm nhân thọ cá nhân và khoảng 4 tỷ từ bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu.
Trách nhiệm của chủ tàu
Theo luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch (Đoàn Luật sư TP HCM), vụ lật tàu gây hậu quả nghiêm trọng về tính mạng và tài sản, cần xác định rõ trách nhiệm bồi thường theo quy định pháp luật. Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 quy định, người có hành vi xâm phạm tính mạng, tài sản hoặc quyền lợi hợp pháp của người khác phải bồi thường, trừ trường hợp do sự kiện bất khả kháng hoặc lỗi hoàn toàn của bên bị thiệt hại.
"Trong vụ việc này, có căn cứ xác định lỗi thuộc về chủ tàu Vịnh Xanh 58", luật sư Trạch nêu quan điểm. Theo Điều 19 Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004 (sửa đổi 2014), phương tiện thủy phải được trang bị đầy đủ thiết bị an toàn, gồm phương tiện cứu sinh, cứu đắm và thiết bị phát tín hiệu cứu nạn theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Tuy nhiên, kết quả điều tra sơ bộ cho thấy tàu Vịnh Xanh 58 không có hoặc thiếu thiết bị phát tín hiệu cứu hộ - thiết bị quan trọng để cảnh báo và kêu gọi ứng cứu kịp thời trong tình huống khẩn cấp.
"Việc thiếu thiết bị kỹ thuật này là hành vi vi phạm nghĩa vụ đảm bảo an toàn cho hành khách, đồng thời vi phạm quy chuẩn kỹ thuật áp dụng cho tàu khách du lịch. Đây là lỗi trực tiếp và nghiêm trọng của chủ tàu trong tổ chức khai thác phương tiện. Hệ quả là lực lượng cứu hộ không thể tiếp cận hiện trường kịp thời, dẫn đến thiệt hại nhân mạng gia tăng", ông Trạch nói.
Lực lượng tìm kiếm, cứu hộ đang tìm cách xoay tàu để tìm người mắc kẹt phía trong, tối 19/7. Ảnh: Xuân Hoa
Cùng quan điểm, luật sư Nguyễn Minh Hùng (Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng, chủ sở hữu tàu Vịnh Xanh 58 là người trực tiếp chịu trách nhiệm dân sự về thiệt hại xảy ra, kể cả khi không có lỗi. Bởi theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, phương tiện thủy nội địa được xếp là nguồn nguy hiểm cao độ và chủ sở hữu phải bồi thường thiệt hại ngay cả khi không có lỗi, trừ trường hợp thiệt hại do lỗi hoàn toàn của bên bị thiệt hại hoặc sự kiện bất khả kháng.
Ngoài ra, người điều khiển tàu (thuyền trưởng hoặc người trực tiếp vận hành tàu tại thời điểm xảy ra tai nạn) cũng có thể phải chịu trách nhiệm nếu có lỗi trong việc điều khiển như: không tuân thủ quy định an toàn giao thông, không phát tín hiệu khẩn cấp, không chấp hành cảnh báo thời tiết hay không trang bị đủ áo phao...
Chỉ trong trường hợp người điều khiển tàu đã tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật và tai nạn xảy ra hoàn toàn do sự kiện bất khả kháng (lốc xoáy, thời tiết dị thường bất ngờ mà không có khả năng dự báo hoặc phòng tránh) thì trách nhiệm bồi thường có thể được loại trừ theo khoản 2 Điều 584 Bộ luật Dân sự.
Nhiều doanh nghiệp bảo hiểm có nghĩa vụ bồi thường
Cả hai luật sư đều cho rằng doanh nghiệp bảo hiểm cũng có trách nhiệm bồi thường nếu chủ tàu và hành khách đã tham gia bảo hiểm. Cơ quan chức năng xác định tàu Vịnh Xanh 58 có mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc do Công ty Bảo hiểm Bảo Long Quảng Ninh cung cấp. Một số hành khách còn có hợp đồng bảo hiểm nhân thọ hoặc tai nạn cá nhân với các công ty như Generali, Manulife, Bảo Việt, Dai-ichi Life, Prudential, AIA...
Theo khoản 4 Điều 7 Nghị định 70/2017/NĐ-CP, đơn vị kinh doanh vận tải hành khách bằng đường thủy bắt buộc phải mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự. Khi tai nạn xảy ra gây thiệt hại đến sức khỏe, tính mạng hành khách, doanh nghiệp bảo hiểm phải chi trả tối thiểu 30 triệu đồng/người/vụ, theo hợp đồng đã ký.
"Việc chi trả từ bảo hiểm là cơ chế hỗ trợ tài chính, nhưng không loại trừ trách nhiệm dân sự còn lại của chủ tàu nếu thiệt hại vượt mức bảo hiểm hoặc nằm ngoài phạm vi bảo hiểm", luật sư Hùng nói.
Toàn cảnh vụ lật tàu Vịnh Xanh 58 chiều 19/7.
Dấu hiệu hình sự ở đâu?
Trả lời VnExpress trước đó, ông Hoàng Giang, nguyên Trưởng phòng An toàn hàng hải, Cảng vụ Hàng hải Hải Phòng, nhận định việc tàu Vịnh Xanh 58 bị lật chỉ trong vài giây là "bất thường". Cơ quan chức năng cần làm rõ các yếu tố liên quan như thiết kế, tải trọng, điều kiện thời tiết và cách vận hành.
Tàu VR-SI thường nhỏ, thiết kế để hoạt động gần bờ, trên sông hoặc vùng biển êm. Nếu gặp sóng lớn vượt quy chuẩn, tàu dễ mất ổn định, nhất là khi có trọng tâm cao hoặc thiếu hệ thống cân bằng. Cơ quan chức năng cần kiểm tra chiều cao, việc thay đổi thiết kế hay hoán cải nếu có.
Luật sư Nguyễn Minh Hùng cho rằng, nếu xác định tai nạn do lỗi kỹ thuật như hoán cải tàu làm thay đổi kết cấu mà không tái kiểm định, trách nhiệm có thể thuộc cả chủ tàu và cơ quan giám định. Nếu chủ tàu khai thác vượt phạm vi cho phép, không hạn chế hoạt động khi biển động hoặc không trang bị thiết bị cấp cứu tự động (EPIRB), họ có thể bị xử lý hình sự theo Điều 272 Bộ luật Hình sự, ngoài trách nhiệm bồi thường dân sự.
Trường hợp thiết kế tàu có lỗi nghiêm trọng như trọng tâm cao, thiếu hệ thống cân bằng, hoặc thiết bị an toàn không đầy đủ dẫn đến chậm cứu hộ, trách nhiệm còn có thể mở rộng sang đơn vị thiết kế, đăng kiểm, cảng vụ hoặc cơ quan giám sát nếu cho phép tàu vận hành khi chưa đủ điều kiện kỹ thuật hoặc chưa kiểm định lại sau hoán cải. Nạn nhân và thân nhân có quyền khởi kiện yêu cầu bồi thường từ chủ tàu và các bên liên quan, đồng thời đề nghị xử lý nếu có dấu hiệu vi phạm kỹ thuật hoặc công vụ.
Theo các luật sư trách nhiệm liên đới từ cơ quan nhà nước chỉ đặt ra nếu có sai phạm trong việc cấp phép, giám sát hoặc không cảnh báo kịp thời về thời tiết.
"Trong mọi trường hợp, quyền lợi của các nạn nhân cần được ưu tiên bảo vệ và giải quyết sớm để khắc phục phần nào mất mát", luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch cho biết.
Hải Duyên