Tại phiên thảo luận về thu hút nhân tài trong Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển Việt Nam 2025 ngày 30-31/7, PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TP HCM, cho biết một trong những điểm nổi bật trong chính sách của trường là lương. Ví dụ, Đại học Bách khoa TP HCM đăng tuyển dụng với mức có thể đạt 85 triệu đồng/tháng cho phó giáo sư, giáo sư.
Không so sánh với thị trường, nhưng ông Quân cho rằng mức này "có thể đáp ứng được" nhu cầu của nhà khoa học. Ngoài ra, họ được hỗ trợ khi tham gia đề tài nghiên cứu của thành phố, quốc gia. "So với lương hơn bốn triệu đồng khi tôi mới về nước năm 2007, đây là bước tiến vượt bậc", ông nhấn mạnh.
Tuy nhiên theo ông, lương cao chỉ là một phần. Đại học Quốc gia TP HCM cho biết đang thực hiện chương trình VNU350 với mục tiêu thu hút nhà khoa học, trong đó xác định ba từ khóa để tạo không gian cho nhân tài, gồm Tự chủ, Phát triển và Đóng góp.
"Các nhà khoa học có đủ không gian để tự chủ về chủ đề, hướng nghiên cứu, phương pháp và cách xây dựng nghề nghiệp của mình. Đây là yếu tố quan trọng họ cần", ông nói. "Họ cũng được tạo bệ phóng để phát triển sự nghiệp, trở thành phó giáo sư, giáo sư hoặc nhận giải thưởng danh giá. Hiện trường thu hút được gần 100 nhân lực chất lượng cao, trong đó có các tiến sĩ trẻ và nhà khoa học đầu ngành".
PGS.TS Vũ Hải Quân (bên phải) chia sẻ tại Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển Việt Nam 2025. Ảnh: Phạm Hương
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Ái Việt, thành viên Hội đồng Tư vấn quốc gia về phát triển khoa học công nghệ, cho rằng cần một môi trường phù hợp cho nhà khoa học và chuyên gia từ nước ngoài hồi hương.
Sâu xa hơn, ông đề nghị tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển khoa học công nghệ của Việt Nam, hợp tác quốc tế để thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ thực sự và đưa tổ chức R&D quốc tế về Việt Nam.
Trong khi đó, theo bà Nguyễn Thị Ngọc Dung, chuyên gia cao cấp Nghiên cứu và Phát triển Hệ sinh thái đổi mới khởi nghiệp, lương chưa phải vấn đề quan trọng nhất. Từng đưa nhiều tên tuổi chất lượng cao từ Thung lũng Silicon (Mỹ) về Việt Nam, bà cho biết họ không đặt nặng vấn đề lương bổng hay nhà ở.
"Điều họ thực sự cần là một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hoàn chỉnh", bà nói. Các yếu tố quan trọng trong hệ sinh thái gồm khung thể chế phù hợp, nguồn vốn đầu tư mạo hiểm, và một hạ tầng hỗ trợ. Ngoài ra, bà gợi mở về ý tưởng vườn ươm chuyên nghiệp cho startup.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Dung tại Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển Việt Nam 2025. Ảnh: Phạm Hương
Nhắc lại câu chuyện năm 2018 khi một số nhân tài từ Thung lũng Silicon về Việt Nam, bà cho biết họ phải qua sáu Bộ để xin được giấy phép đăng ký kinh doanh vì lĩnh vực mới, không biết xếp vào loại hình nào.
"Muốn thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đầu tiên phải giữ chân được nhân tài, đó là thể chế chứ họ chưa cần đến tiền", bà Dung nói.
Nguồn đầu tư mạo hiểm, theo bà, cũng là vấn đề quan trọng bởi nhờ nguồn này, các công ty khởi nghiệp tự do lựa chọn đối tác và tìm ra sản phẩm mà thị trường cần nhất, khác với việc chỉ trông chờ vào ngân sách cho khoa học công nghệ. Để thúc đẩy sáng tạo cần có biện pháp giảm thiểu rủi ro, "giảm đau" cho người làm sáng tạo - điều còn thiếu ở Việt Nam.
"Ở Thung lũng Silicon, các startup khi thất bại vẫn có 'bệ đỡ' lớn với các quỹ đầu tư mạo hiểm, cố vấn và nhà đầu tư sẵn sàng hỗ trợ. Ở Việt Nam, sự hỗ trợ này gần như bằng không", bà nói, nhưng đánh giá các chính sách liên quan đến đổi mới sáng tạo thời gian qua đã "rõ ràng hơn". "Hy vọng các chính sách sẽ chạy nhanh hơn nữa, vì đó là điều quan trọng nhất".
Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển Việt Nam 2025 lần đầu được tổ chức tại Ninh Bình, với chủ đề "Thúc đẩy tương lai của Việt Nam thông qua đầu tư R&D chiến lược". Sự kiện quy tụ đội ngũ khách mời gồm 100 chuyên gia người Việt, gốc Việt và những nhân vật có tầm ảnh hưởng hàng đầu trong lĩnh vực R&D trên toàn cầu. Đây được kỳ vọng là nền tảng kết nối cấp cao giữa các khối nhà nước - doanh nghiệp - đại học – tập đoàn công nghệ - viện nghiên cứu và nhà đầu tư, hướng tới mục tiêu thúc đẩy chuyển giao công nghệ, vận hành hiệu quả các mô hình đầu tư, và hình thành hệ sinh thái R&D bền vững tại Việt Nam.
Lưu Quý