"Chồng tôi mua nhà trước cưới, tôi có quyền lợi gì không?", "Tôi không có thu nhập ổn định liệu có giành được quyền nuôi con?"... Ngay khi Wen Xiu bắt đầu phiên phát trực tiếp (livestream) hàng ngày, hàng loạt câu hỏi dồn dập ập tới.
Trong ba giờ, nữ luật sư 32 tuổi tập trung giải quyết rắc rối cho những người lạ, phân tích rủi ro, vạch ra lựa chọn và chỉ ra những bẫy pháp lý. Ngoài màn hình, hàng trăm người khác lặng lẽ theo dõi.
Luật sư Wen Xiu thực hiện các buổi livestream tư vấn luật trên trang cá nhân từ năm 2021. Ảnh: Wen Xiu
Wen Xiu, làm việc tại Thượng Hải, chuyên về các vấn đề gia đình, là đại diện cho xu hướng "chuyển văn phòng lên mạng" đang nở rộ của giới luật sư Trung Quốc. Các nền tảng như Douyin hay Xiaohongshu đang trở thành những "phòng khám pháp lý" trực tuyến, nơi cung cấp dịch vụ tư vấn nhanh với chi phí thấp.
"Luật sư trẻ như tôi không có nguồn lực hay mạng lưới khách hàng như thế hệ trước", Wen nói. Sau khi lấy chứng chỉ hành nghề năm 2020, cô nhận thấy mạng xã hội mang lại lượng khách hàng mà trước đây phải mất nhiều năm mới xây dựng được. Hiện tại, khách hàng trực tuyến của Wen gấp 5 lần khách vãng lai đến văn phòng.
Làn sóng này phản ánh thực tế ảm đạm của nghề luật truyền thống. Số lượng luật sư tại Trung Quốc đã tăng lên 830.000 người (tăng hơn 10% mỗi năm), trong khi số vụ án tại tòa chỉ tăng 1% vào năm ngoái. Miếng bánh thị phần nhỏ đi buộc các luật sư phải giành giật khách trên không gian mạng.
Đây là lý do khiến thu nhập trong ngành này tại Trung Quốc đang phân hóa cực độ. Theo Viện Nghiên cứu Kinh tế ERI, các luật sư mới vào nghề thường có thu nhập 5.000-8.000 tệ mỗi tháng, tương đương, thậm chí thấp hơn thu nhập của một shipper hoặc nhân viên phục vụ tại các thành phố lớn.
Áp lực kinh tế khiến việc xuất hiện trên mạng trở thành phao cứu sinh. Theo Sách trắng pháp lý Douyin 2025, hơn 80% công ty luật trên nền tảng này cho biết nỗ lực tiếp thị online đã giúp tăng lượng khách hàng thực tế. Ren Chuanqian, luật sư chuyên về lao động tại Thượng Hải, cho biết nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ đã tìm đến ông sau khi xem các video phân tích tranh chấp trên mạng.
Nhiều luật sư Trung Quốc tư vấn miễn phí trên livestream và tìm kiếm nguồn khách hàng. Ảnh: Douyin
Mi Yanyan, một khách hàng, tìm đến Wen khi hôn nhân tan vỡ đầu năm 2024. Tình cờ thấy video tư vấn khi đang lướt mạng, sự điềm tĩnh và giải thích dễ hiểu của Wen đã thuyết phục cô. "Trước đây, muốn tìm hiểu luật phải tra sách hoặc mò mẫm trên mạng đầy rủi ro", Mi nói và quyết định thuê Wen làm đại diện cho vụ ly hôn.
Tuy nhiên, sự bùng nổ này cũng tạo ra những "vùng xám" khi ranh giới giữa tư vấn pháp lý và chiêu trò giải trí bị xóa nhòa.
Để thu hút lượt xem, một số luật sư tạo ra nội dung lách luật, sử dụng hình ảnh gợi cảm hoặc kịch bản gây sốc. Thậm chí, tháng 9 vừa qua, một người có sức ảnh hưởng (KOL) tên "Xilv" ở Thành Đô với 140.000 người theo dõi đã bị cơ quan chức năng vạch trần là giả danh luật sư, không có chứng chỉ hành nghề.
Trước tình trạng lộn xộn, các nền tảng mạng xã hội đang siết chặt quy định. Douyin hiện yêu cầu người dùng phải nộp chứng chỉ hành nghề, giấy tờ của công ty luật mới được phép livestream về chủ đề này.
Luật sư Ren nhận định, dù chạy theo xu hướng, cốt lõi nghề nghiệp vẫn là uy tín. "Nhiều người dùng sự hài hước hoặc chiêu trò để kéo người xem, nhưng điều đó không phù hợp với tư cách luật sư. Khách hàng nghiêm túc sẽ chọn người có chuyên môn và sự tin cậy", ông nói.
Xu hướng này cũng định hình lại cách các luật sư trẻ chọn lối đi. Thay vì làm tất cả mọi việc, họ buộc phải chuyên môn hóa sâu vào các ngách như hôn nhân, lao động hay thừa kế để xây dựng thương hiệu riêng rõ nét hơn trên không gian mạng.
Minh Phương (Theo Sixth Tone)