Hãng thông tấn Far News của Iran ngày 25/6 cho biết lực lượng an ninh, phản gián của nước này đã bắt 700 "lính đánh thuê" của Israel trong 12 ngày xung đột. "Những lính đánh thuê này, chủ yếu thuộc mạng lưới gián điệp và thám báo, bị bắt dựa trên các thông tin tố giác cũng như hoạt động phản gián", truyền thông Iran cho hay.
Sau khi Tel Aviv phát động chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" ngày 13/6, Viện Tình báo và Chiến dịch Đặc biệt Israel (Mossad) xác nhận các đặc vụ tại Iran tham gia hoạt động này, trong đó có chuẩn bị và tiến hành đòn tập kích drone vào các mục tiêu từ bên trong Iran.
Các chuyên gia quốc tế nhận định Mossad đã xây dựng một mạng lưới gián điệp dày đặc tại Iran trong nhiều thập kỷ, tuyển mộ những quan chức tham nhũng, nhà khoa học hạt nhân hay người bất đồng chính kiến làm đặc tình để cung cấp thông tin và chỉ điểm mục tiêu.
Hoạt động gián điệp của Mossad được cho là đã gây thiệt hại lớn cho Iran, khi hàng loạt tướng lĩnh cấp cao và nhà khoa học hạt nhân hàng đầu bị chỉ điểm vị trí và thiệt mạng trong đòn không kích của Israel.
Trung tướng quân đội Nga Alexander Mikhailov mô tả chiến dịch phối hợp hành động giữa Mossad với không quân Israel là "hoàn hảo", cho thấy mức độ xâm nhập sâu rộng của cơ quan này vào sâu trong lòng xã hội Iran.
Sau đòn choáng váng ban đầu, Bộ Tình báo Iran (MOIS) và Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) được đặt trong tình trạng báo động cao. Theo South Front, cơ quan an ninh Iran đã kêu gọi người dân báo cáo các hoạt động khả nghi, đồng thời ban hành hướng dẫn nhận diện những người bị nghi hợp tác với tình báo nước ngoài.
Hệ thống giám sát công dân được tận dụng triệt để nhằm phát hiện các dấu hiệu bất thường, từ liên lạc qua mạng mã hóa đến các hoạt động di chuyển đáng ngờ. Cơ quan an ninh Iran cũng đã triển khai chiến dịch quy mô lớn, phối hợp giữa lực lượng tình báo, quân đội, cảnh sát để rà soát từng khu vực nhằm phát hiện điệp viên Israel.
Tại Kermanshah, Isfahan và Khuzestan, nơi chịu ảnh hưởng nặng nề từ các cuộc không kích của Israel, an ninh Iran tiến hành những cuộc đột kích bất ngờ vào các địa điểm bị nghi là "cơ sở ngầm" của đặc nhiệm Mossad, bao gồm nhà máy sản xuất máy bay không người lái (UAV) và các căn cứ gián điệp.
Theo Tasnim, lực lượng phản gián Iran ngày 15/6 phát hiện một tòa nhà ba tầng ở ngoại ô Tehran, nơi được sử dụng để sản xuất UAV và chất nổ phục vụ hoạt động phá hoại.
Xưởng chế tạo drone và UAV gần Tehran, Iran trong video công bố ngày 18/6. Video: IRIB
Iran đã tận dụng các công nghệ giám sát tiên tiến, bao gồm hệ thống camera an ninh, phần mềm phân tích dữ liệu lớn và các công cụ chặn thu, xâm nhập liên lạc mã hóa để phát hiện đặc vụ Israel.
Với việc kết hợp giữa do thám điện tử và kiểm tra vật lý tại các khu vực trọng điểm, an ninh Iran đã phát hiện, thu giữ khoảng 10.000 UAV tại Tehran, được cho là do các đặc vụ Mossad triển khai để hỗ trợ các cuộc không kích của không quân Israel.
Iran còn chặn Internet trên toàn quốc trong hơn 24 giờ từ ngày 19/6, nhằm ngăn các đặc vụ Mossad bí mật liên lạc với nhau. Điều này không chỉ làm gián đoạn hoạt động của các đặc vụ mà còn hạn chế khả năng liên lạc của họ với các sĩ quan chỉ huy ở Israel.
Theo truyền thông Iran, trong số hơn 700 người bị bắt có công dân nước này và một số người nước ngoài, bao gồm một công dân châu Âu và một điệp viên được cho là thuộc biên chế Mossad.
New York Times dẫn các nguồn tin cho biết trong số những người bị bắt còn có những cá nhân giữ vai trò quan trọng trong chương trình hạt nhân Iran, gồm các nhà khoa học, kỹ thuật viên bị cáo buộc cung cấp cho Mossad thông tin về các cơ sở hạt nhân tại Natanz, Fordow và Isfahan.
Ngoài hoạt động trên thực địa, Iran còn sử dụng truyền thông như một công cụ để khuếch đại hiệu quả của các chiến dịch truy quét gián điệp. Hàng loạt video được phát sóng trên kênh truyền hình quốc gia Iran cho thấy cảnh lực lượng an ninh bắt nghi phạm, tịch thu thiết bị tình báo.
Theo South Front, các video này không chỉ nhằm củng cố tinh thần người dân Iran mà còn gửi thông điệp đến Israel rằng mạng lưới gián điệp của họ đã bị "bóc gỡ".
Iran còn áp dụng các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt đối với những người bị cáo buộc làm gián điệp cho Israel. Theo Tasnim, ít nhất 3 người đã bị xử tử bằng hình thức treo cổ trong 12 ngày xung đột, trong đó có Ismail Fekri, người bị bắt vào tháng 12/2023 với cáo buộc liên lạc với hai sĩ quan Mossad để cung cấp thông tin bí mật về các chương trình quân sự, hạt nhân của Iran.
Ngày 16/6, sau khi thông báo triệt phá "nhà máy bí mật sản xuất bom cho UAV" ở ngoại ô Rey, phía nam Tehran, bắt ít nhất 28 người bị nghi làm gián điệp cho Israel, giới chức Iran cho biết đã xử tử Fekri bằng hình thức treo cổ.
Các nguồn tin của Reuters cho biết những người bị kết tội gián điệp ở Iran thường đối mặt với các phiên tòa nhanh chóng, với ít cơ hội kháng cáo. Các cáo buộc thường bao gồm "thu thập thông tin bí mật", "phá hoại cơ sở hạ tầng" và "hợp tác với kẻ thù".
"Việc Iran áp dụng hình phạt tử hình nhanh chóng cho thấy họ muốn gửi thông điệp cứng rắn đến cả đối nội lẫn đối ngoại", chuyên gia Anas Alhajji từ Energy Outlook Advisors nhận định.
Trong khi đó, chuyên gia Ellen Wald từ Hội đồng Đại Tây Dương cho rằng việc Iran công khai thông tin về các vụ bắt và xử tử gián điệp là chiến thuật tâm lý chiến, nhằm làm suy yếu niềm tin của Israel vào mạng lưới điệp viên của mình, đồng thời trấn an dư luận Iran.
Thành viên Vệ binh Cách mạng Hồi giáo đứng gác ở thủ đô Tehran của Iran hôm 24/6. Ảnh: AP
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng chiến dịch truy quét này của Iran khó có thể bóc gỡ hoàn toàn mạng lưới gián điệp mà Israel đã xây dựng ở nước này trong nhiều thập kỷ, một số còn chui sâu, luồn cao vào hệ thống chính trị, quân đội Iran.
Ali Younesi, cựu bộ trưởng tình báo Iran, năm 2021 cảnh báo "trong thập kỷ qua, cơ quan tình báo Mossad của Israel đã xâm nhập vào mọi cấu trúc của chính quyền đến độ mọi quan chức Iran hiện đều phải lo lắng cho mạng sống của mình".
Theo chuyên gia Ali Vaez từ Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, việc Iran tuyên bố bắt tới 700 người chỉ trong 12 ngày cho thấy họ đang "bắt nhầm hơn bỏ sót". "Điều này phản ánh sự hoảng loạn của Tehran trước khả năng tình báo Israel đã bám rễ sâu vào hệ thống của họ", Vaez nhận định.
Các cuộc truy quét quy mô lớn và công khai thông tin trên truyền hình cũng có thể làm gia tăng căng thẳng nội bộ Iran, khoét sâu chia rẽ giữa các tầng lớp trong xã hội nước này.
"Chiến dịch truy quét của Iran cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan an ninh nước này và khả năng tận dụng nguồn lực tình báo cộng đồng. Tuy nhiên, việc bắt giữ lượng lớn người trong thời gian ngắn đặt ra câu hỏi về tính chính xác của các cáo buộc về hoạt động gián điệp", chuyên gia quân sự Sanjib Kr Baruah cảnh báo.
Phong Lâm (Theo Reuters, Al Jazeera, New York Times, Izvestia)