8h15 phút sáng 6/8/1945, oanh tạc cơ B-29 Enola Gay của Mỹ thả quả bom nguyên tử mang tên "Little Boy" xuống thành phố Hiroshima của Nhật Bản.
Mỹ được cho là đã dành 4 năm để phát triển loại bom nguyên tử này sau khi quân đội Nhật tấn công Trân Châu Cảng năm 1941.
Khoảng 30 giây sau vụ nổ, chiếc Enola Gay bay vòng quanh để phi hành đoàn quan sát rõ những gì đang diễn ra. Lúc đó, dù máy bay đang ở độ cao khoảng hơn 9.100 m, đám mây hình nấm do quả bom phát nổ tạo ra đã vươn cao hơn cả vị trí của Enola Gay.
Chỉ trong 10 phút, đám mây bốc cao gần 18.300 m. Toàn thành phố bị bao phủ trong làn khói đen dày đặc sau vụ nổ.
Bức ảnh về đám mây hình nấm trên được chụp khoảng 3 giờ sau vụ ném bom.
Ảnh chụp từ trên không cho thấy khu vực ở thành phố Hiroshima trước và sau khi quả bom nguyên tử Little Boy rơi xuống.
Tại Hiroshima, khoảng 70% tòa nhà bị san phẳng hoặc thiêu rụi, với bán kính thiệt hại lên tới 2 km từ tâm vụ nổ. Các tòa nhà có khung thép chắc chắn trong phạm vi 1,7 km đều bị hư hại nghiêm trọng về mặt cấu trúc, trong khi các tòa nhà nhiều tầng xây bằng gạch trong bán kính 1,3 km bị phá hủy hoàn toàn.
Gần như tất cả căn nhà bằng gỗ hoặc có khung gỗ trong phạm vi 3 km đều bị phá hủy hoặc hư hại nặng, phần mái thậm chí bị nung chảy bởi sức nóng khủng khiếp từ vụ nổ.
Trong bức điện tín gửi đồng nghiệp ở Tokyo ngày 30/8/1945, một đại diện của Hội Chữ thập đỏ tại Hiroshima mô tả "thành phố bị xóa sổ 80%, tất cả bệnh viện đều bị phá hủy hoặc hư hại nghiêm trọng. Đã kiểm tra hai bệnh viện, tình trạng vượt quá sức tưởng tượng".
Bức ảnh chụp khoảng 11h sáng ngày 6/8/1945, ghi lại cảnh những người bị thương đang chờ cứu chữa ở Hiroshima. Đây được xem là một trong những bức ảnh đầu tiên cho thấy hình ảnh người sống sót sau vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima.
Bức ảnh do nhiếp ảnh gia Yoshito Matsushige, phóng viên ảnh của tờ báo địa phương Chugoku Shimbun kiêm nhiếp ảnh gia quân đội Nhật Bản, chụp lại vào ngày hôm đó. Dù bị nhiễm phóng xạ và bị thương do các mảnh kính văng, ông vẫn cầm máy ảnh và chạy ra ngoài để ghi lại cảnh tượng đen tối đó.
Một bệnh nhân bị bỏng phóng xạ nặng đang nằm điều trị tại Bệnh viện Chữ thập đỏ Hiroshima vào tháng 8/1945.
Nhiều người sống sót sau vụ nổ, nhưng tử vong trong nhiều tuần, nhiều tháng sau đó do vết thương quá nặng hoặc mắc bệnh liên quan tới phóng xạ.
"Nhiều bệnh nhân tưởng chừng đã hồi phục nhưng tình trạng bất ngờ chuyển biến xấu và tử vong", nội dung bức điện tín của đại diện Hội Chữ thập đỏ có đoạn.
Khoảng 78.000 người trong số 350.000 cư dân của Hiroshima đã thiệt mạng ngay lập tức sau vụ nổ bom, theo Time. Ước tính tổng số người chết vì vụ nổ cũng như hậu quả của nó lên tới 140.000 người tính tới cuối năm đó.
Bức ảnh chụp từ trên không cho thấy những gì còn sót lại ở thành phố Hiroshima ngày 5/9/1945, một tháng sau vụ ném bom nguyên tử kinh hoàng.
Ba ngày sau vụ ném bom Hiroshima, ngày 9/8/1945, quả bom nguyên tử thứ hai của Mỹ mang tên "Fat Man" giáng xuống thành phố Nagasaki.
Bức ảnh về đám mây hình nấm được chụp 15 phút sau vụ ném bom từ đảo Koyagi-jima, cách phía nam thành phố Nagasaki hơn 10 km. Đây là bức ảnh sớm nhất được chụp từ mặt đất về sự kiện hôm đó.
Ảnh chụp từ trên không về khu vực quả bom Fat Man rơi xuống ở thành phố Nagasaki trước và sau vụ ném bom.
Quả bom đã san bằng một khu vực rộng 6,7 km2, phá hủy các tòa nhà cách tâm vụ nổ 2,5 km. Một số công trình chống động đất như ống khói bêtông cốt thép trong phạm vi 1,2 km cũng đổ sụp.
Bức ảnh chụp ngày 14/9/1945 cho thấy những gì còn lại của nhà máy vũ khí Mitsubishi chỉ là những khung sắt thép xiêu vẹo, mục nát.
Gần như tất cả vật liệu dễ cháy bị thiêu rụi, khiến mức độ tàn phá của vụ ném bom càng thêm nghiêm trọng.
Người Mỹ mô tả vụ ném bom Hiroshima là hành động cần thiết để chấm dứt sự hiếu chiến của Nhật Bản và kết thúc Thế chiến II, cuộc xung đột được xem là đẫm máu nhất trong lịch sử. Vụ nổ bom nguyên tử dường như cũng là lời tuyên bố với Liên Xô rằng khoa học Mỹ đã giành chiến thắng trong cuộc chạy đua hạt nhân.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng thật khó để biện minh cho vụ ném bom Nagasaki ba ngày sau đó. Trước vụ ném bom, thành phố Nagasaki là điểm đến thu hút người nước ngoài. Nhưng giờ thành phố được thế giới biết đến chủ yếu vì đây là mục tiêu tấn công hạt nhân của Mỹ, giống như Hiroshima.
Khoảng 40.000 trong tổng số 240.000 người dân của Nagasaki được cho là đã thiệt mạng ngay lập tức và khoảng 74.000 người chết tính tới cuối năm 1945.
Trong ảnh, những người sống sót đang đi qua một khu vực đổ nát của Nagasaki sau thảm kịch.
Ngày 15/8/1945, Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện Khối Đồng minh và ký vào văn kiện đầu hàng ngày 2/9 năm đó, chính thức chấm dứt Thế chiến II. Tuy nhiên, hậu quả và nỗi ám ảnh của chiến tranh, đặc biệt là hai vụ ném bom nguyên tử vẫn còn dai dẳng.
Dù không có nhiều bức ảnh ghi lại khoảnh khắc về người dân ở thành phố ngay sau vụ ném bom, với những người sống sót, hình ảnh kinh hoàng khi đó sẽ không thể phai mờ. Một số trong họ kể lại đã chứng kiến nhiều người "da treo lủng lẳng trên mặt" hoặc "thịt chảy xuống như sáp nến" sau vụ nổ bom.
Trên ảnh là dấu tích của ông Mitsuno Ochi in lại trên bậc thềm ngân hàng Sumitomo Hiroshima, nơi quả bom hạt nhân phát nổ. Hình ảnh này trở nên nổi tiếng với tên gọi "Hito Kage No Ishii", hay "Bóng người khắc trên đá".
Theo các chuyên gia, hình ảnh này được tạo ra khi bức xạ từ vụ nổ hạt nhân chiếu trực tiếp lên người nạn nhân đang đứng ở bậc thềm, khiến ông Ochi tử vong tại chỗ vì bỏng nặng. Bề mặt bậc thềm đá xung quanh cũng bạc đi vì tia bức xạ, để lại hình bóng sẫm màu hơn của ông Ochi trên bề mặt.
Ông Toshiyuki Mimaki, 83 tuổi, là người sống sót sau vụ ném bom ở Hiroshima và đã dành cả đời mình để đấu tranh, kêu gọi giải trừ vũ khí hạt nhân. Năm ngoái, ông được trao giải Nobel Hòa bình cho nỗ lực này.
Thảm kịch 80 năm trước đã gieo nhiều ký ức kinh hoàng, đau đớn với ông Mimaki, và giờ đây ông muốn phát đi một thông điệp cho thế giới.
"Chúng ta đang đối mặt thời kỳ nguy hiểm nhất", khi nhiều cường quốc hạt nhân đề cập ngày càng nhiều đến loại vũ khí hủy diệt hàng loạt này. "Chúng tôi đã không ngừng kêu gọi cho một thế giới không có chiến tranh hay vũ khí hạt nhân, nhưng họ không lắng nghe".
Ảnh: National Archives, Asahi Shimbun, Universal History Archive