- Xin bác sĩ cho biết đái tháo đường típ 1 và đái tháo đường típ 2 khác nhau như thế nào?
Đái tháo đường được phân loại dựa vào cơ chế bệnh sinh gây ra đái tháo đường. Ở đái tháo đường típ 1 là do sự thiếu hụt insulin tuyệt đối và phải điều trị insulin cả đời. Trong khi đó, đái tháo đường típ 2 là do sự thiếu hụt insulin tương đối mà nổi bật là sự kháng insulin – Hậu quả của các quá trình thừa cân, béo phì, hút thuốc lá, căng thẳng, thiếu ngủ,.... Nhưng nhìn chung, cả 2 típ đái tháo đường theo năm tháng sẽ làm cho chức năng của tế bào Beta trong tụy suy kiệt dần và cuối cùng đều phải sử dụng insulin để kiểm soát đường huyết. Hơn nữa, theo Hội tim mạch học châu Âu 2021, tất cả bệnh nhân đái tháo đường típ 1 trên 40 tuổi đều phải được xem như một bệnh nhân đái tháo đường típ 2 về mặt nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Vì vậy, việc điều trị đái tháo đường típ 1 & 2 lúc này chỉ khác nhau về các loại thuốc được sử dụng, còn chiến lược làm giảm các biến chứng của cả 2 loại đều như nhau, tức là luôn phải kiểm soát được đường huyết, huyết áp, mỡ máu,...cho bệnh nhân.
- Thưa bác sĩ, sau khoảng thời gian sử dụng insulin tôi thấy cơ thể của mình tăng cân. Liệu có phải là do tác dụng phụ của insulin gây tăng cân hay không? (H.T.L.T, 53 tuổi)
Tăng cân cũng là một trong những tác dụng phụ của việc sử dụng insulin. Khi mắc đái tháo đường, các tế bào beta của tụy thiếu hụt insulin cho quá trình chuyển hóa và tạo ra năng lượng dẫn đến tình trạng bệnh nhân hay mệt mỏi.
Nhưng khi bệnh nhân sử dụng insulin đã giúp đưa đường vào bên trong tế bào và cải thiện năng lượng, nên lúc này nếu như không ăn uống với chế độ dinh dưỡng hợp lý đường dễ dàng tích tụ dưới dạng mô mỡ sẽ gây ra tình trạng tăng cân.
- Thưa bác sĩ, mẹ tôi bị đái tháo đường đã 5 năm, nhưng lúc nào cũng cảm thấy đói và thèm ăn. Xin bác sĩ cho biết làm thế nào để giảm được sự thèm ăn và ăn kiêng như thế nào để không nhanh đói? (Đ.Q.H, 41 tuổi)
Có 2 nguyên nhân chính dẫn đến đói và thèm ăn đó là:
Thứ nhất là yếu tố về tâm lý và thứ hai là khi bệnh nhân đói thực sự cần phải ăn. Để giải quyết vấn đề này, bệnh nhân nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ đang điều trị để tìm ra nguyên nhân chính xác dẫn đến thèm ăn.
Ngoài ra, trong quá trình điều trị bệnh nhân luôn gặp vấn đề tăng đường huyết làm cho liều sử dụng insulin phải tăng cao cũng sẽ là nguyên nhân gây ra tình trạng đói và thèm ăn, mà càng ăn thì đường huyết lại sẽ tiếp tục tăng theo tạo thành một vòng xoáy 2 chiều giữa câu chuyện tăng cân và sử dụng insulin.
Chính vì vậy, duy trì một chế độ dinh dưỡng hợp lý, vận động đúng cách, tránh những tác động tiêu cực về tinh thần sẽ giúp ngăn chặn việc tăng cân và giảm liều sử dụng insulin cho người mắc đái tháo đường.
- Cho tôi hỏi sau khi đã sử dụng insulin, tôi có thể quay lại sử dụng thuốc uống được không thưa bác sĩ? (N.L.A, 55 tuổi)
Đối với đái tháo đường típ 1, insulin là phương pháp điều trị sẽ gắn bó cả đời với người bệnh. Tuy nhiên, đối với đái tháo đường típ 2, khi người bệnh phải dùng insulin nghĩa là thời gian mắc bệnh đã lâu hoặc chức năng tụy đã giảm sút, chỉ còn khoảng 50%. Nếu việc sử dụng insulin này do các biến chứng cấp tính thì vẫn còn cơ hội để chuyển sang thuốc viên nếu có thể kiểm soát tốt các biến chứng. Lúc này, bác sĩ sẽ giảm dần liều insulin và kê thêm các loại thuốc uống cho bệnh nhân. Từ đó có thể đưa ra kết luận là việc quay trở về với uống thuốc viên sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe của người mắc đái tháo đường cũng như phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Xin bác sĩ tư vấn về việc nhịn ăn gián đoạn có giúp cho người bệnh tiểu đường cải thiện độ nhạy insulin không?
Xu hướng nhịn ăn gián đoạn hiện nay đang dần trở nên rất thịnh hành với nhiều lợi ích mang lại cho người bệnh. Có rất nhiều mô hình nhịn ăn gián đoạn như: 16-8, 5-2, nhịn ăn cách ngày,... Lấy ví dụ mô hình 16-8 nghĩa là bệnh nhân sẽ nhịn ăn trong vòng 16 giờ và chỉ ăn trong 8 tiếng với 2 hoặc 3 bữa ăn tùy thuộc bản thân mỗi người. Việc nhịn ăn gián đoạn này đã được công nhận giúp mang lại những hiệu quả không chỉ trong việc giảm cân mà còn giúp kiểm soát chuyển hóa, giảm đường máu lúc đói, giảm insulin lúc đói, giảm kháng hoặc tăng nhạy cảm insulin và kéo dài tuổi thọ. Bên cạnh đó, người bệnh nên lưu ý khi áp dụng các mô hình này phù hợp với thể trạng của bản thân để tránh xảy ra những trường hợp xấu trong việc nhịn ăn.
- Có phải những người mắc đái tháo đường típ 2 có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ không thưa bác sĩ?
Không riêng đái tháo đường típ 2 mà bệnh đái tháo đường nói chung đều có tỷ lệ biến chứng tim mạch cao gấp 2-3 lần so với người bình thường. Vì riêng đái tháo đường đã là yếu tố nguy cơ cho căn bệnh tim mạch và các yếu tố nguy cơ đi kèm như: béo phì, tăng huyết áp,....
Một bệnh nhân có càng nhiều các yếu tố rối loạn chuyển hóa sẽ càng nhanh chóng dẫn đến các biến chứng và một trong những biến chứng phổ biến là đột quỵ suy tim.
Cách tốt nhất mà chúng ta nên làm đó chính là phòng bệnh tiên phát khi chúng ta chưa mắc đái tháo đường và phải giảm thiểu các yếu tố nguy cơ để bệnh không xảy ra và phòng bệnh thứ phát nghĩa là đã có bệnh lý và nỗ lực để làm chậm lại diễn tiến của bệnh. Mặc dù, một sự thật đó là đái tháo đường típ 2 có diễn tiến bệnh tự nhiên, dù điều trị hay không thì cuối cùng đều dẫn đến các biến chứng không mong muốn. Tuy nhiên, nếu cố gắng tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ, điều trị sớm đạt được đa mục tiêu sẽ giúp gia tăng thời gian cho bệnh nhân khỏi việc mắc các biến chứng.
- Thưa bác sĩ, tôi thường chỉ nghĩ đái tháo đường phổ biến ở người lớn tuổi, nhưng khi nghe tin cháu tôi mới 10 tuổi đã mắc đái tháo đường típ 2, tôi rất hoang mang. Vậy làm thế nào để kiểm soát đường huyết ở trẻ em thưa bác sĩ?
- Xu thế mắc đái tháo đường trên thế giới và ở Việt Nam đang ngày gia tăng và trẻ hóa. Đối với việc kiểm soát đái tháo đường ở đối tượng này thực sự cần có sự tuân thủ chặt chẽ nhưng cũng không thể quá hà khắc. Đầu tiên, bệnh nhân nên được hiểu rõ về bệnh lý đái tháo đường đang gặp phải và những biện pháp cần thiết để kiểm soát đường huyết. Đối với đối tượng là trẻ nhỏ, khi mắc đái tháo đường típ 2 phải có một chiến lược để giảm lượng đường hấp thu vào cơ thể bởi trẻ hay thích uống nước ngọt có ga, ăn đồ ăn nhanh,... làm tăng đường máu và nguy cơ xảy ra các biến chứng khác.
Đồng thời, tạo ra các thời gian biểu để trẻ tăng cường quá tình vận động, giảm lượng đường hấp thu và đặc biệt là hạn chế việc thức khuya. Song song với đó là quá trình luôn thăm khám cũng như lắng nghe tư vấn của bác sĩ điều trị để đạt được kết quả kiểm soát đường huyết một cách tốt nhất.
Độc giả có thể xem lại video chương trình tư vấn trực tuyến "Khởi đầu hành trình với insulin và vui sống cùng bệnh đái tháo đường" tại đây.