Gửi tham luận tới diễn đàn hoạt động giám sát của Quốc hội ngày 6/8, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết cơ chế quản lý các nhiệm vụ khoa học công nghệ hiện nay thường bị đánh giá là phức tạp và kéo dài, từ khâu đề xuất, xét chọn, tuyển chọn, thẩm định đến tài trợ thực hiện và chuyển giao kết quả nghiên cứu.
Việc xây dựng dự toán và định mức cho các nhiệm vụ cũng gặp nhiều vấn đề về thiếu linh hoạt, dẫn đến hiệu suất và hiệu quả không được như mong đợi. Quy trình đề xuất và xét chọn nhiệm vụ bắt đầu từ việc đề xuất, đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên liên quan và các bước thẩm định chi tiết. Thời gian từ khi đề xuất đến khi được chấp thuận có thể kéo dài hàng năm do phải trải qua nhiều vòng xét duyệt và yêu cầu bổ sung thông tin, làm mất đi tính thời sự của các nhiệm vụ.
Theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, khi xây dựng kế hoạch hàng năm, Viện Hàn lâm phải phê duyệt toàn bộ các nhiệm vụ, đề tài khoa học và công nghệ trước khi gửi hồ sơ kế hoạch đến Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính.
Theo Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, quy trình xây dựng kế hoạch hiện quá nhiều bước với các thủ tục rườm rà, phức tạp, các nhiệm vụ phát sinh sau thời điểm xây dựng kế hoạch thường sẽ không được bố trí kinh phí để thực hiện.
Trụ sở Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tại Hà Nội. Ảnh: VGP
Vì vậy, Viện Hàn lâm đề xuất thí điểm xây dựng nhiệm vụ khoa học công nghệ dài hạn (trên 5 năm) gắn các nhà khoa học thực hiện đến sản phẩm khoa học công nghệ hoàn chỉnh, nhất là các công nghệ nguồn, công nghệ lõi. Các đơn vị chuyển giao công nghệ được sử dụng kinh phí thu được quay lại tái đầu tư cho phát triển nguồn lực nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.
Theo quy định hiện hành, thời gian thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ thường bị giới hạn dưới 3 năm. Cụ thể, đề tài cấp Nhà nước thường kéo dài 2-3 năm; đề tài cấp bộ hoặc ngành khoảng 1,5-2 năm, tối đa 3 năm; đề tài cấp tỉnh/thành phố khoảng 1-2 năm; còn đề tài cấp cơ sở như tại trường đại học, viện nghiên cứu thường chỉ 1-1,5 năm.
Một số ý kiến cho rằng giới hạn này không phù hợp với nhiều nhiệm vụ đòi hỏi nghiên cứu chiều sâu, đặc biệt là các công nghệ lõi, công nghệ nguồn hoặc có tính liên ngành cao. Việc thời gian thực hiện bị bó hẹp khiến nhiều đề tài chỉ hoàn thành được bước đầu nghiên cứu cơ bản, không đủ điều kiện để hoàn thiện thành sản phẩm khoa học công nghệ ứng dụng, dẫn đến tình trạng lãng phí nguồn lực và khó tạo ra các đột phá thực sự trong đổi mới sáng tạo.
Tại các kỳ họp gần đây của Quốc hội khóa 15 đã ban hành số lượng lớn các luật và nghị quyết trong đó có thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Điều đó đặt ra yêu cầu hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội phải đi vào thực chất để giám sát việc các luật đã ban hành. Diễn đàn này nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản pháp luật; chú trọng theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát.
Diễn đàn được tổ chức trong một ngày, nội dung trọng tâm thể hiện ở hai chuyên đề gồm: "Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước" và "Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật".
Sơn Hà