Thông tin được nêu trong dự thảo Luật Phòng, chống ma túy sửa đổi do Bộ Công an soạn thảo vừa trình Chính phủ. Đây là điểm mới khi quy định hiện hành chỉ yêu cầu cung cấp về hành vi sử dụng ma túy.
Ngoài ra, dự thảo đề xuất người dùng ma túy còn phải chịu sự quản lý thêm của công an cấp xã, bên cạnh UBND cấp xã như hiện nay.
Bộ Công an lý giải việc thay đổi, bổ sung này nhằm để truy nguồn gốc chất ma túy từ người sử dụng trái phép để phục vụ công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Đồng thời, bổ sung cơ quan có thẩm quyền được cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin về nguồn gốc chất ma túy, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy là Công an, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan...
Về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, dự thảo bổ sung chế tài quản lý với người không có nơi cư trú ổn định mà "đã sử dụng ma túy song chưa nghiện".
Dự thảo cũng thêm một số nội dung quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy như quản lý cư trú, triệu tập, phòng ngừa hành vi gây mất trật tự. Động thái này nhằm khắc phục tình trạng người nghiện không khai báo khi hoàn thành cai nghiện, bỏ đi khỏi địa phương gây khó khăn cho công tác quản lý sau cai.
Theo Bộ Công an, quản lý theo cách này không chỉ ngăn chặn khi có hành vi gây mất trật tự mà còn có tác dụng phòng ngừa. Các nội dung này liên quan đến quyền công dân nên phải được quy định trong Luật.
Ngoài ra, Bộ Công an đề xuất quy định trách nhiệm của công an cấp xã trong việc quản lý cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng. Với người cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng phải có trách nhiệm đăng ký cai nghiện ma túy với công an cấp xã.
Một xưởng sản xuất ma túy lớn bị phát hiện ở Khánh Hòa. Ảnh: Huy Hà
Sửa luật để phù hợp với chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước
Theo Bộ Công an, việc sửa luật nhằm thể chế hóa những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về sắp xếp tổ chức, tinh gọn bộ máy; cải cách tư pháp, cải cách hành chính; tuân thủ các quy định của Hiến pháp 2013. Luật được thông qua sẽ hoàn thiện cơ sở pháp lý về kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, cai nghiện để bảo đảm phù hợp với tổ chức bộ máy mới và khắc phục những khó khăn trong thực tiễn thi hành thời gian qua.
Trong dự thảo, Bộ Công an đề nghị bổ sung trường hợp người sử dụng trái phép chất ma túy không có nơi cư trú ổn định nếu xác định tình trạng là "nghiện ma túy" thì phải đăng ký với công an cấp xã để đi cai nghiện tự nguyện. Người trên 18 tuổi cai nghiện tại cơ sở công lập, người từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi thì bị đưa đi trường giáo dưỡng.
Hiện, cả nước có hơn 413.000 người sử dụng và nghi sử dụng trái phép chất ma túy, nghiện ma túy và bị quản lý sau cai nghiện. Đây được xác định là "nguồn cầu" tiêu thụ ma túy lớn, gây áp lực cho công tác phòng, chống ma túy. Trong số này, tính đến hết ngày 30/6, cả nước có gần 292.000 người chịu sự quản lý của pháp luật về ma túy (hơn 55.000 người sử dụng trái phép ma túy, 107.000 người nghiện, hơn 30.000 người bị quản lý sau cai nghiện và gần 99.000 phạm nhân trong các trại giam từng sử dụng hoặc nghiện ma túy trước khi phạm tội).
Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về ma túy (C04 Bộ Công an) đánh giá, người nghiện ma túy hiện nay ngày càng trẻ hóa khi người dưới 30 tuổi chiếm gần 40% và nhiều trẻ em nghiện khi chỉ mới 13-15 tuổi. Thực trạng người sử dụng và nghiện ma túy ngoài xã hội không được theo dõi, quản lý đã gây ra nhiều vụ phạm pháp hình sự. Trong đó nổi cộm là người "ngáo đá" bị rối loạn tâm thần, mất kiểm soát hành vi, gây ra các trọng án.
Trước đây, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy bị coi là phạm tội, căn cứ điều 199 Bộ luật Hình sự năm 1999. Theo đó, người nào sử dụng trái phép chất ma túy dưới bất kỳ hình thức nào, đã được giáo dục nhiều lần và đã bị xử lý hành chính bằng biện pháp đưa vào cơ sở chữa bệnh bắt buộc mà còn tiếp tục sử dụng thì bị phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Ai tái phạm sẽ bị phạt 2-5 năm tù.
Tội này được bãi bỏ từ năm 2010. Sau 15 năm, Bộ luật Hình sự sửa đổi 2025 có hiệu lực từ ngày 1/7 đã đưa trở lại quy định phạt tù người sử dụng trái phép chất ma túy do tình trạng người nghiện ngày càng diễn biến phức tạp.
Cụ thể, điều 256a Bộ luật Hình sự quy định, người nào đang trong thời gian hoặc đã từng cai nghiện ma túy tự nguyện hoặc bắt buộc hoặc điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế mà bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy dưới bất kỳ hình thức nào sẽ bị phạt tù 2-3 năm; người tái phạm tội này bị phạt 3-5 năm.