Gần đây, có ý kiến cho rằng giá vé vào các khu di sản ở Việt Nam đang "quá cao". Cá nhân tôi cho rằng, di sản là một sản phẩm đặc biệt, không phải món hàng tiêu dùng. Tham quan di tích là một dạng dịch vụ văn hóa – giáo dục – lịch sử, nên mức giá vé cần được hiểu là tổng hòa của nhiều yếu tố: chi phí bảo tồn, duy tu, vận hành, nguồn nhân lực, và giá trị phi vật chất mà nó mang lại.
Điều đáng bàn ở đây không phải là rẻ hay đắt theo cảm tính, mà là: giá vé có tương xứng với chất lượng dịch vụ, với giá trị mà di tích mang lại hay không? Nếu không tương xứng, thì phải chất vấn ban quản lý di tích, chứ không nên lấy lý do "người dân thu nhập thấp" để mặc định rằng mọi thứ cần phải rẻ hoặc miễn phí.
Một chuyến đi thăm di sản có thể đem lại kiến thức, cảm xúc, sự gắn kết với lịch sử, bản sắc dân tộc, và nhiều khi, là cả một sự chuyển biến trong nhận thức. Đó là những giá trị không thể quy ra tiền. Nếu không thì đến bao giờ người dân mới xem di sản là điều đáng đầu tư cả về thời gian lẫn tiền bạc?
Tôi không phủ nhận rằng có bộ phận người dân chưa đủ điều kiện tài chính để tiếp cận di sản. Nhưng thay vì "xả cửa", giảm giá đại trà để chiều lòng số đông, điều hợp lý hơn là xây dựng chính sách hỗ trợ đúng đối tượng: học sinh, sinh viên, người thu nhập thấp, người dân địa phương, người cao tuổi... Những chính sách này vừa mang tính nhân văn, vừa giúp chia sẻ trách nhiệm xã hội mà không làm mất đi giá trị trang trọng của di sản.
Còn nếu muốn "miễn phí toàn dân", hay "rẻ như cho" thì tiền đâu để bảo tồn? Chắc chắn sẽ phải lấy từ ngân sách, tức là tiền thuế của mọi người. Và lúc đó, những người không đến di tích có quyền đặt câu hỏi: tại sao tôi phải đóng tiền cho người khác đi chơi?
>> 'Tốn tiền mua vé tham quan'
Nhiều người hay đưa ra so sánh: "Ở châu Âu vé rẻ hơn", "ở Nhật miễn phí cho học sinh"... Nhưng mỗi quốc gia có chính sách riêng. Không thể dùng giá vé ở Pháp hay Nhật để áp vào Việt Nam rồi cho rằng chúng ta "thu sai". Đó không phải là cách so sánh công bằng, càng không phải là cơ sở để ra chính sách. Vấn đề cần đặt ra không phải là "ở đâu rẻ hơn", mà là: làm sao để người Việt nhìn thấy được giá trị thật của di sản, từ đó tự nguyện chi tiền để bảo tồn và trải nghiệm?
Thay vào đó, chúng ta cần một tư duy khác: giá vé cần phản ánh đúng chi phí bảo trì, phát triển bền vững, và chất lượng phục vụ của di sản, đồng thời phải đi kèm với chính sách hỗ trợ các nhóm yếu thế. Cá nhân tôi đề xuất: miễn phí hoặc giảm giá cho người dưới 16 tuổi, người trên 60 tuổi, học sinh, sinh viên, và một số dịp đặc biệt trong năm. Đây là cách khuyến khích thế hệ trẻ tiếp cận văn hóa, đồng thời vẫn giữ được nguồn lực cho bảo tồn di sản.
Nhiều người phê phán giới trẻ "đi di tích chỉ để check-in", rằng đó là hành động thiếu hiểu biết, thiếu tôn trọng giá trị lịch sử. Nhưng theo tôi, cũng không nên quá gay gắt. Chụp ảnh cũng là một cách đến gần với di sản. Biết đâu từ những tấm ảnh đăng Facebook, những clip TikTok ấy lại tại thành hiệu ứng thu hút sự quan tâm sâu sắc hơn trong tương lai? Và hãy nhìn từ góc độ truyền thông: những hình ảnh, clip đó cũng là cách lan tỏa hình ảnh di tích ra cộng đồng, giúp di tích sống trong tâm thức thế hệ mới – theo cách riêng của họ.
Tất nhiên, lỗi không nằm hết ở du khách. Nhiều khu di tích vẫn truyền tải nội dung một cách khô khan, nặng tính hình thức, thiếu sáng tạo. Đó là trách nhiệm của ban quản lý di tích – những người cần tư duy cởi mở, biết kết hợp nhu cầu thị giác hiện đại với cách kể chuyện hấp dẫn, để vừa giữ chân du khách, vừa truyền tải giá trị lịch sử một cách hiệu quả.
Tóm lại, tôn trọng di sản không chỉ là không xả rác, không bôi bẩn lên tường đá cổ, mà còn là sẵn sàng chi trả đúng mức cho giá trị mà mình nhận được.
Giá vé di sản không nên là đề tài để "kêu rẻ – chê đắt" theo kiểu cảm tính. Nó nên là điểm bắt đầu cho câu hỏi: chúng ta có thực sự trân quý và hiểu đúng giá trị di sản của mình hay chưa?
- Giá vé vào cửa Văn Miếu 70.000 đồng đắt hay rẻ?
- 'Thu phí để Cao nguyên Đồng Văn hết nhếch nhác'
- 'Thu phí tham quan cao nguyên đá Đồng Văn là làm du lịch ngược'
- 'Thu phí người kinh doanh thay vì du khách vào phố cổ Hội An'
- 'Hội An đông nhưng mất chất nếu không thu phí'
- 'Bỏ ý định quay lại nếu Hội An thu phí vào phố cổ'