Tháng 6 năm nay của anh Từ Tuyết Phong ở Hồ Châu, Chiết Giang được xem là tệ nhất kể từ khi mở cửa hàng kinh doanh điện thoại di động. Những năm trước, đây là "tháng kiếm tiền" của anh Từ, vì các gia đình thường sắm cho con cái điện thoại mới sau khi hoàn thành việc học tập và thi cử.
Khách hàng của anh còn đến từ khu nhà máy và khu công nghiệp đang xây dựng, vốn là môi trường khiến điện thoại dễ hỏng và phải sửa hoặc thay liên tục. Họ có thu nhập không cao nên mua điện thoại cơ bản hoặc smartphone giá rẻ, nhưng là khách thường xuyên.
Tuy nhiên, công việc kinh doanh của anh Từ bắt đầu gặp khó vào đầu năm nay. Trước Tết Nguyên đán, anh tích trữ ít nhất 800.000 nhân dân tệ (gần ba tỷ đồng) hàng hóa, nhưng giờ chỉ còn 200.000-300.000 nhân dân tệ (700 triệu - 1,1 tỷ đồng).
Một con đường bán điện thoại và phụ kiện từng sầm uất, nhưng hiện vắng người qua lại. Ảnh: Gelonghui
Bà Phùng Tiểu Y cũng có giai đoạn ăn nên làm ra nhờ cửa hàng điện thoại tại Huệ Lai, Quảng Đông. Trước đây, bà hiếm khi thưởng thức "yum cha" - truyền thống uống trà sáng của người Quảng Đông dịp Tết Nguyên đán - vì bận rộn, dù rất thích trà. Thời gian đó, thế hệ trẻ hay tặng điện thoại cho người lớn tuổi, còn trẻ em mang tiền lì xì mua smartphone mới. "Không khí náo nhiệt và nhộn nhịp đến nỗi cửa hàng lúc nào cũng quá tải, không thể xử lý hết", bà Phùng nói với QQ.
Nhưng giờ đây, bà thoải mái thưởng thức "yum cha", khi tình hình kinh doanh ở cửa hàng "ở mức trung bình". Bà cho biết có nhiều thời gian rảnh, nhưng không biết nên vui hay buồn, cũng như mô tả việc uống trà buổi sáng là "tìm thấy niềm vui trong đau khổ".
"Trước năm 2017, việc bán điện thoại nhỏ lẻ khá 'sướng'. Tôi tự mình đi mua hàng. Rất mệt, nhưng ngay khi hàng về đến cửa hàng, hầu như ngày nào cũng có người đến mua", một chủ cửa hàng ở Sơn Đông nói với Sina Finance. "Giờ đây, cả tuần có khi cũng chẳng bán được vài chiếc. Tôi làm việc này hơn chục năm rồi, nhưng hai năm gần đây ế ẩm nhất. Tôi muốn nghỉ, nhưng tuổi đã khá cao, không biết có tìm được việc phù hợp không, nên đành kiên trì thôi".
Con đường Thái Thăng Nam của Thành Đô từng là khu phố điện thoại sầm uất, với một bên là các cửa hàng lớn nhỏ, kinh doanh từ thiết bị Apple, Huawei, Oppo đến thương hiệu nhỏ hơn. Bên còn lại là những cửa hàng nhỏ bán đồ sửa chữa và phụ kiện điện thoại di động dày đặc. Cả hai đều đón khách ra vào liên tục. Con phố dài chỉ vài trăm mét này từng chiếm tới 70-80% lượng thiết bị di động bán ra ở Thành Đô ở thời hoàng kim, được đánh giá sánh ngang khu Hoa Cường Bắc ở Thâm Quyến.
Nhưng khung cảnh nhộn nhịp đó dần biến mất. Khi nhìn kỹ, chỉ có những người bán hàng thong thả ngồi sau quầy kính. Nhiều cửa hàng trống trơn, chỉ có một số cửa hàng lớn đón khách lưa thưa.
Cửa hàng điện thoại nhỏ từng là mô hình lan rộng nhanh chóng từ thành thị đến nông thôn Trung Quốc, góp phần đưa các thương hiệu như Oppo, Huawei, Xiaomi... đến những vùng sâu, vùng xa, giúp người dân tiếp cận với kỷ nguyên smartphone. Việc bắt gặp từng nhóm khách vây quanh nhân viên bán hàng tại mỗi quầy kính để hỏi giá là chuyện thường tình.
Sự bùng nổ về nhu cầu smartphone cũng tạo điều kiện cho sự ra đời của những chuỗi bán lẻ khổng lồ, chẳng hạn D.Phone. Năm 2015, D.Phone có hơn 3.000 cửa hàng trên toàn quốc, với 100 triệu lượt khách mỗi năm. Nhưng kể từ đó, số lượng cửa hàng liên tục đi xuống. Dến 2019, con số giảm còn 1.500, và tính đến tháng 7 chỉ còn 600 cửa hàng.
Nói với Sina Finance, Tưởng Huệ, một chủ cửa hàng điện thoại di động ở Chiết Giang, cho biết trong 15 năm kinh doanh, anh chứng kiến lợi nhuận trên mỗi thiết bị giảm từ hơn 400 nhân dân tệ (gần 1,5 triệu đồng) xuống còn hơn 100 nhân dân tệ (365.000 đồng). Lợi nhuận ròng cũng giảm mạnh từ mức đỉnh hơn 500.000 nhân dân tệ (1,8 tỷ đồng) xuống hơn 100.000 nhân dân tệ (365 triệu đồng) mỗi năm. Tại huyện của anh, "khoảng 30% cửa hàng điện thoại di động vừa và nhỏ trong khu vực đã không thể tồn tại".
Xu hướng mua sắm online
Phí Phàm, giám đốc thương hiệu của một công ty điện thoại tại thành phố Chiết Giang, nhận định lĩnh vực bán lẻ điện thoại thông qua cửa hàng vật lý đã đến hồi kết. Anh nhớ về rất nhiều con phố điện thoại di động sầm uất nơi mình sống, nhưng giờ 50% trong số đó đóng cửa.
"Nhiều cửa hàng mở ra trong vòng một năm qua và giờ họ đóng cửa", Fan nói với QQ. "Họ đổ xô đến, rồi lại đổ xô ra đi".
Theo Titanium Media, đại dịch làm cho nhu cầu mua sắm chậm lại. Tuy nhiên, nguyên nhân chính đến từ nhận thức mua hàng thay đổi, khiến các cửa hàng điện thoại nhỏ lẻ dần biến mất tại Trung Quốc.
Thứ nhất, so với kênh trực tuyến, cửa hàng điện thoại nhỏ thiếu lợi thế về giá. Sự minh bạch thông tin giá bán ngày càng tăng khiến chiến lược trước đây của họ vốn khai thác "khoảng trống thông tin" để thu hút khách hàng thiếu hiểu biết, trở nên kém hiệu quả. Chẳng hạn, với một chiếc smartphone, cửa hàng có thể bán với giá 1.000 nhân dân tệ (3,6 triệu đồng), nhưng có thể bán cho người ít hiểu biết hơn với giá 1.500 nhân dân tệ (5,5 triệu đồng).
"Bố mẹ tôi từng mua điện thoại tại một cửa hàng ở huyện với giá cao hơn 30% so với cửa hàng online", một người nói trên mạng video ngắn Douyin. "Giá iPhone đã giảm đáng kể trên cửa hàng trực tuyến, nhưng cửa hàng ở huyện tôi vẫn bán với mức giá khi mới ra mắt", một người khác bình luận.
Cùng với đó, các thương hiệu như Apple, Samsung và Huawei hiện dần chuyển hướng kênh bán hàng truyền thống sang trung tâm thương mại hoặc trực tuyến. Các cửa hàng ở trung tâm thương mại có tính thẩm mỹ, cao cấp và trải nghiệm người dùng vượt trội, thu hút khách hàng trẻ tuổi. Do vậy, cửa hàng nhỏ "bị kẹt" giữa kênh trực tuyến và trung tâm thương mại, bị lấn át bởi đối thủ cạnh tranh và đang chật vật để tồn tại.
Việc từ bỏ cửa hàng điện thoại di động nhỏ, chủ yếu ở vùng nông thôn, cũng là lựa chọn của người tiêu dùng. Cơ cấu kinh tế khu vực này đã thay đổi qua nhiều năm, ngày càng nhiều người từ thị trấn nhỏ sẵn sàng chi tiền đến thành phố để mua sắm những món đồ giá trị lớn, gồm điện thoại di động.
Những người như anh Từ buộc phải thay đổi cách hoạt động. Đầu tiên, anh giảm giá ngang bằng với cửa hàng trực tuyến, tham gia livestream bán hàng online. Anh cũng chú trọng đến dịch vụ nhiều hơn, quan tâm đến cảm xúc khách hàng, sẵn sàng giải đáp cho họ hiểu về một tính năng, cũng như ghi nhớ khuôn mặt từng khách. Thậm chí, những khách quen mua 2-3 lần trở lên, anh sẵn sàng cho họ mượn tiền hoặc cầm cố thiết bị.
"Có thể cửa hàng điện thoại di động nhỏ cũng giống như quán cà phê Internet trong thập niên 1990. Chúng sẽ biến mất, trừ khi có mô hình mới hoặc được các công ty điện thoại hỗ trợ chi phí duy trì", một chuyên gia nói với Gelonghui.
Bảo Lâm tổng hợp