Cùng với các khu công nghiệp của cả nước, các khu công nghiệp ở quê tôi từng bước hiện đại hóa. Số công nhân đang làm việc tại các khu công nghiệp này ước tính chiếm 60% tổng số lao động, tức khoảng 125.500 người và lực lượng công nhân lao động tại đây phần lớn là người trẻ tuổi, trong độ tuổi sinh sản.
Tuy nhiên phần lớn công nhân đang làm việc ít được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ y tế về sinh sản. Việc chăm sóc sức khỏe sinh sản cho nhóm đối tượng này đã được một số doanh nghiệp có quan tâm nhưng thật sự chưa sâu, chưa sát với thực tế.
Đây là vấn đề cấp thiết, liên quan mật thiết đến chất lượng nguồn nhân lực lao động cũng như sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, sự ổn định xã hội và nó thể hiện một vài thực trạng sau:
Thứ nhất, một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến thực trạng sức khỏe sinh sản của công nhân chưa được đảm bảo là do họ thiếu thông tin, kiến thức cơ bản về SKSS. Phần lớn công nhân không được tiếp cận hoặc chưa từng được đào tạo bài bản về các nội dung như: Cách phòng tránh thai an toàn, hiệu quả.
Nhận biết các dấu hiệu viêm nhiễm phụ khoa, bệnh lây truyền qua đường tình dục...hoặc kiến thức về thời điểm và tầm quan trọng của việc khám phụ khoa định kỳ, hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, kế hoạch hóa gia đình, hoặc những rủi ro khi phá thai không an toàn.
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên đó là: Làm việc theo ca, tăng ca liên tục khiến công nhân ít có điều kiện tham gia các buổi truyền thông, hội thảo. Thiếu kênh truyền thông phù hợp, thông tin thường tập trung trên mạng xã hội, báo đài, nhưng công nhân có thể không tiếp cận được hoặc không đủ hiểu biết để phân biệt thông tin đúng sai.
Hay là tâm lý e ngại, ngại hỏi: Nhiều công nhân nữ cảm thấy xấu hổ, ngại trao đổi những vấn đề riêng tư như tình dục, viêm nhiễm, hoặc nhu cầu khám phụ khoa. Không ít nơi làm việc chưa từng tổ chức truyền thông SKSS, hoặc nếu có thì mang tính hình thức, thiếu tính thực tế và tương tác.
Thứ hai, công nhân tại các khu công nghiệp tiếp cận dịch vụ y tế về chăm sóc sức khỏe sinh sản còn hạn chế. Tại các khu công nghiệp hiện nay chưa có phòng khám chuyên khoa sản phụ khoa hoặc trạm y tế tại chỗ.
Một số nơi có phòng y tế doanh nghiệp nhưng chỉ phục vụ sơ cứu, không có chức năng tư vấn hoặc khám sâu về SKSS. Công nhân làm việc 3 ca một ngày, tăng ca liên tục, rất khó sắp xếp thời gian đi khám tại các cơ sở y tế bên ngoài, đặc biệt khi phải chờ đợi lâu hoặc làm việc cách xa trung tâm.
Không có chế độ nghỉ khám SKSS riêng biệt, nếu nghỉ sẽ ảnh hưởng đến lương hoặc bị trừ chuyên cần. Đáng lưu ý mặc dù đa số công nhân có bảo hiểm y tế, nhưng dịch vụ khám phụ khoa, tư vấn SKSS chất lượng cao thường không nằm trong danh mục thanh toán đầy đủ, hơn nữa chi phí tự túc tại các phòng khám ngoài giờ hoặc phòng khám tư nhân là rào cản lớn đối với người lao động thu nhập thấp.
Công đoàn ở nhiều doanh nghiệp chưa chủ động đề xuất quyền lợi SKSS cho người lao động trong thỏa ước lao động tập thể. Không ít công nhân e ngại khám SKSS tại nơi làm việc vì sợ bị soi xét, không đủ riêng tư, hoặc thiếu tin tưởng vào chất lượng dịch vụ y tế được bố trí tạm thời.
Thứ ba, ít chương trình truyền thông hiệu quả về chăm sóc sức khỏe sinh sản cho công nhân trong khu công nghiệp. Mặc dù sức khỏe sinh sản (SKSS) là nhu cầu thiết yếu, nhưng việc truyền thông, giáo dục sức khỏe về lĩnh vực này vẫn còn mờ nhạt, thiếu hiệu quả và chưa được triển khai thường xuyên.
Nhiều doanh nghiệp tổ chức truyền thông SKSS chỉ mang tính hình thức, chủ yếu lồng ghép vào các buổi sinh hoạt công đoàn, hoặc thông qua treo băng rôn, phát tờ rơi, ít có tương tác thực tế. Các chương trình thiếu chiều sâu, nội dung chung chung, không phù hợp với trình độ, ngôn ngữ hoặc bối cảnh sống của công nhân.
Hơn nữa thời gian làm việc dày đặc, công nhân ít có điều kiện tiếp cận thông tin qua các buổi tập huấn truyền thống. Nội dung truyền thông chưa sát thực tế, điều khó khăn nữa là doanh nghiệp thường không ưu tiên truyền thông SKSS vì không nằm trong nhóm chỉ tiêu sản xuất.
Thứ tư, một thực trạng nữa đó rào cản vô hình nhưng rất lớn trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản cho công nhân tại các khu công nghiệp là tâm lý e ngại, xấu hổ, thậm chí mặc cảm khi nói về các vấn đề liên quan đến tình dục, sinh sản, hoặc bệnh lý phụ khoa.
Nhiều công nhân, đặc biệt là nữ giới trẻ hoặc lao động di cư từ nông thôn, vẫn xem việc nói về kinh nguyệt, tránh thai, quan hệ tình dục hay bệnh phụ khoa là điều nhạy cảm, khó mở lời.
Họ sợ bị đánh giá, hiểu lầm là "không đứng đắn" nếu quan tâm quá nhiều đến vấn đề sinh sản hay tình dục. Trong môi trường làm việc đông người, họ không muốn người khác biết mình đi khám phụ khoa hay tham gia tư vấn sức khỏe sinh sản, vì sợ "mang tiếng".
Khi không có kiến thức đầy đủ về SKSS, người công nhân dễ cảm thấy xấu hổ hoặc tự ti nếu bị hỏi về bệnh phụ khoa, cách sử dụng bao cao su, hoặc biện pháp tránh thai. Mặc cảm do từng có tiền sử phá thai, mắc bệnh lây qua đường tình dục (STIs) cũng khiến họ âm thầm chịu đựng, không dám đi khám vì sợ bị phán xét hoặc bị lộ thông tin cá nhân.
Nhằm cải thiện thực trang trên, tôi nghĩ cần có những giải pháp đồng bộ như sau: Tổ chức các buổi truyền thông định kỳ ngay tại nơi làm việc hoặc khu trọ, sử dụng ngôn ngữ đơn giản, gần gũi, hình ảnh minh họa trực quan.Kết hợp truyền thông - tư vấn - tầm soát miễn phí: tích hợp các buổi truyền thông với việc khám phụ khoa, phát bao cao su, cấp thuốc khi cần thiết.
Đối với các doanh nghiệp lồng ghép kiến thức SKSS vào chương trình đào tạo đầu vào cho công nhân mới cũng như lồng ghép quyền được tiếp cận kiến thức SKSS vào chính sách phúc lợi cho người lao động.
Tuyển chọn và tập huấn công nhân nòng cốt làm cộng tác viên truyền thông - giúp lan tỏa kiến thức một cách tự nhiên trong công nhân. Tăng cường phối hợp giữa doanh nghiệp - công đoàn - trung tâm y tế trong triển khai chương trình truyền thông SKSS.