Chế phẩm thiên nhiên kéo dài thời gian bảo quản nông sản

Sản phẩm được nghiên cứu và phát triển bởi nhóm các nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, Bộ Khoa học và Công nghệ, giành giải ba Hạng mục nhà khoa học chuyên Sáng kiến khoa học 2025.

Bio Ecos tạo ra màng phủ sinh học ăn được bọc trên các loại trái cây như táo, xoài, chanh leo, bơ, thanh long... Sản phẩm giảm tổn thất sau thu hoạch, kéo dài thời gian sử dụng của trái cây giúp nông dân có thể bán giá tốt.

Ông Đào Văn Minh, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, ý tưởng về chế phẩm sinh học Bio Ecos bắt nguồn khi nhóm nghiên cứu thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ tại Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa, Ninh Thuận, nhận thấy chuỗi giá trị nông sản, đặc biệt là trái cây, bị hạn chế ở khâu sau thu hoạch. Trái cây sau thu hoạch thường có thời gian bảo quản ngắn, dễ thối hỏng, khó vận chuyển đi xa hay xuất khẩu.

Từ đó, nhóm đưa ra giải pháp giúp kéo dài thời gian bảo quản trái cây, thân thiện với môi trường và có giá thành thấp, dễ triển khai. Họ bắt đầu nghiên cứu sử dụng màng phủ sinh học kết hợp với các dịch chiết thực vật để bảo quản một số loại trái cây chủ lực.

Quá trình biến ý tưởng thành sản phẩm kéo dài khoảng ba năm. Nhóm trải qua nhiều công đoạn từ hình thành ý tưởng, thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, thử nghiệm ở quy mô lớn hơn và cuối cùng là thử nghiệm trực tiếp tại các hợp tác xã và doanh nghiệp. Nhóm nghiên cứu đã thực hiện hàng trăm thí nghiệm để sàng lọc được loại dịch chiết thực vật và tối ưu các thành phần khác để tạo nên chế phẩm Bio Ecos.

Nhóm nghiên cứu tập trung vào các hợp chất tự nhiên, có thể phân hủy sinh học, an toàn với môi trường. Các vật liệu này phải đảm bảo tính sẵn có, dễ sản xuất để hạ giá thành. Chiết thực vật giàu polyphenol từ cây vối kết hợp với chitosan và gum arabic được lựa chọn làm nguyên liệu để nâng cao khả năng tạo nên lớp màng phủ bảo quản.

Trong quá trình này, nhóm đã gặp không ít khó khăn. Hàng tạ hoa quả bị hỏng do công thức chưa đạt. Việc thuyết phục doanh nghiệp đồng ý cho thử nghiệm sản phẩm mới cũng là một thách thức lớn.

"Tuy nhiên những nỗ lực cuối cùng cũng được đền đáp. Lần đầu tiên nhìn thấy sản phẩm có hiệu quả, ai cũng vui", ông Minh kể lại.

Khi sản phẩm thành công, nhóm nhận được đề xuất thử nghiệm bảo quản táo cho công ty Cổ phần Quốc tế Sức sống Xanh (Hải Phòng). Bình thường sản phẩm táo chỉ để được 3 ngày, không đạt yêu cầu để có thể vận chuyển đi xa. Khi sử dụng chế phẩm, lô táo đã có thời gian bảo quản tăng lên gấp hai lần và được xuất khẩu sang Anh với phản hồi tốt từ khách hàng. Từ đó, doanh nghiệp mong muốn thương mại hóa Bio Ecos do nhận thấy được tiềm năng mà sản phẩm bảo quản này mang lại. Ngoài ra, khi ứng dụng tại Nafoods và HTX Chuối ViBa, bơ, xoài, chanh leo và chuối được duy trì chất lượng vượt trội.

"Đây là dấu mốc ban đầu cho thấy chúng tôi đã thành công khi ứng dụng thực tế, hỗ trợ cho doanh nghiệp", đại diện nhóm nghiên cứu nói.

Theo ông Minh, chế phẩm này có nhiều khả năng thương mại hóa nhờ chi phí sản xuất thấp, dễ sử dụng và đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Giá thành của một lít chế phẩm là 60.000 nghìn đồng, sẽ phủ màng được 30-40kg quả (chanh leo, xoài, táo, bơ).

Ngoài ra chế biến có dạng dung dịch an toàn thân thiện với môi trường, dễ sử dụng từ quy mô nông hộ đến quy mô nhà máy, không cần đầu tư lớn về cơ sở hạ tầng. Sản phẩm có khả năng áp dụng ở các vùng sâu, vùng xa, giao thông di chuyển khó khăn, giúp tăng giá trị nông sản, nâng cao thu nhập cho nông dân và đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội. Nguyên liệu để sản xuất sản phẩm góp phần phát triển nền kinh tế tuần hoàn do sử dụng phụ phẩm ngành chế biến tôm.

Đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, tính đổi mới sáng tạo của sản phẩm này đã được ghi nhận và công bố qua các bài báo quốc tế, đang được Cục Sở hữu trí tuệ thẩm định cấp Bằng độc quyền sáng chế. Đây là sáng kiến xanh với tính thân thiện với môi trường cao, không sử dụng hóa chất, sử dụng và tận dụng nguyên liệu tự nhiên sẵn có.

Hiện tại, nhóm hoàn thiện quy trình sản xuất màng phủ sinh học Bio-Ecos. So với ban đầu, thời gian sản xuất đã được rút ngắn đáng kể, chỉ còn khoảng 1-2 tiếng cho mỗi mẻ sản xuất.

Trong thời gian tới, nhóm nghiên cứu dự định sẽ phối hợp với một doanh nghiệp để thương mại hóa sản phẩm Bio-Ecos. Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng sẽ đóng vai trò hỗ trợ về mặt kỹ thuật, trong khi doanh nghiệp sẽ chịu trách nhiệm phát triển và đưa sản phẩm ra thị trường. Tuy nhiên, việc tìm kiếm một doanh nghiệp đồng hành cũng gặp không ít khó khăn do đây là một sản phẩm mới, đòi hỏi sự đầu tư về cơ sở vật chất và trang thiết bị.

Song Chi