"Canada dự định công nhận Nhà nước Palestine tại kỳ họp thứ 80 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc diễn ra vào tháng 9", Thủ tướng Canada Mark Carney nói tại cuộc họp báo ở Ottawa ngày 30/7.
Theo ông Carney, quyết định được đưa ra dựa trên niềm tin lâu năm của Canada vào giải pháp hai nhà nước cho cuộc xung đột đã kéo dài hàng thập kỷ giữa Israel và Palestine. "Triển vọng về một giải pháp hai nhà nước đang bị xói mòn trước mắt chúng ta", Thủ tướng Canada cho hay.
Ông đề cập việc Israel mở rộng các khu định cư ở Bờ Tây và Đông Jerusalem, cũng như Tel Aviv "liên tục không ngăn chặn" thảm họa nhân đạo ở Dải Gaza.
"Suốt nhiều thập kỷ, chúng ta hy vọng sẽ đạt được giải pháp hai nhà nước trong tiến trình hòa bình dựa trên thỏa thuận giữa chính phủ Israel và Chính quyền Palestine. Đáng tiếc là cách tiếp cận này không còn khả thi nữa", ông nói.
Thủ tướng Canada Mark Carney tại cuộc họp báo ở Ottawa ngày 30/7 về kế hoạch công nhận Nhà nước Palestine. Ảnh: Reuters
Israel lên án kế hoạch của Canada, cáo buộc thông báo của Thủ tướng Carney nằm trong chiến dịch gây sức ép quốc tế đối với Tel Aviv.
"Việc công nhận một nhà nước Palestine không có chính phủ chịu trách nhiệm giải trình, các thể chế hoạt động hiệu quả hoặc ban lãnh đạo nhân ái chính là trao thưởng và hợp pháp hóa hành động kinh hoàng của Hamas ngày 7/10/2023", đại sứ quán Israel tại Ottawa ra tuyên bố.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày 24/7 thông báo Pháp sẽ công nhận Nhà nước Palestine vào tháng 9, "đúng với cam kết lịch sử của mình về một nền hòa bình công bằng và lâu dài ở Trung Đông". Gần một tuần sau, Thủ tướng Keir Starmer ngày 29/7 cho biết Anh cũng có kế hoạch hành động tương tự.
Nếu Pháp và Anh thực hiện, đây sẽ là lần đầu hai cường quốc phương Tây thuộc Hội đồng Bảo an LHQ công nhận Nhà nước Palestine.
Động thái của Pháp, Anh và Canada gây chú ý, bởi nó đánh dấu sự thay đổi khỏi lập trường chung của phương Tây rằng sẽ chỉ công nhận Nhà nước Palestine sau khi các bên liên quan đạt được thỏa thuận về các vấn đề như biên giới và tình trạng của Jerusalem. Israel chỉ trích quyết định của Pháp và Anh, cho rằng động thái này làm tổn hại nỗ lực đàm phán ngừng bắn và trao trả con tin tại Dải Gaza. Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi quyết định của Paris là vô nghĩa.
Theo giới quan sát, việc công nhận Nhà nước Palestine chủ yếu mang ý nghĩa biểu tượng, do quân đội Israel đã kiểm soát phần lớn những vùng lãnh thổ trong tầm nhìn thành lập Nhà nước Palestine gồm Bờ Tây, Dải Gaza và Đông Jerusalem.
Dù vậy, hành động như vậy từ các cường quốc phương Tây sẽ khiến Israel ngày càng bị cô lập trên trường quốc tế. Nhiều quốc gia đã gây áp lực ngoại giao để Israel mở cửa viện trợ nhân đạo vào Dải Gaza, nơi đang bên bờ vực nạn đói nghiêm trọng.
Giải pháp hai nhà nước là ý tưởng thiết lập hai lãnh thổ tách biệt cho Israel và Palestine. Khái niệm này xuất hiện khi Liên Hợp Quốc năm 1947 chia Palestine, dưới sự ủy trị của Anh, thành hai khu vực cho người Palestine và Do Thái.
Xung đột bùng phát trong những thập kỷ sau khi Israel thành lập năm 1948 đã cản trở nỗ lực thiết lập Nhà nước Palestine. Năm 1993, trong hiệp định Oslo do Mỹ làm trung gian, Israel và Chính quyền Palestine nhất trí Palestine sẽ quản lý Bờ Tây và Gaza. Tuy nhiên, tình trạng người Do Thái ngày càng mở rộng các khu định cư ở khu vực Bờ Tây bị chiếm đóng cùng những tuyên bố từ Israel phủ nhận lãnh thổ của Palestine đang đẩy giải pháp hai nhà nước xa tầm với.
Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)