Những ngày đầu tháng 12, khi mùa thi còn chưa kịp chạm ngõ, tin tức về việc nhiều trường đại học bất ngờ cắt giảm hoặc dừng hẳn tuyển sinh bằng tổ hợp C00 (Văn - Sử - Địa), đồng thời thu hẹp mạnh diện xét học bạ, đã khiến không ít học sinh lớp 12 rơi vào trạng thái chông chênh. Có em vừa gấp lại cuốn vở ôn Văn còn thơm mùi mực đã phải thở dài ngơ ngác. Có phụ huynh âm thầm ngồi thêm một đêm chỉ để lật lại bao kế hoạch thi cử mà gia đình đã nắn nót chuẩn bị suốt hai năm qua rồi bỗng thấy tất cả như một tấm bản đồ bị xóa nét.
Thực ra, những điều chỉnh này không hề xuất hiện ngẫu hứng. Đó là bước chuyển nằm trong lộ trình tái thiết giáo dục đại học, nhằm chuẩn hóa chuẩn đầu ra, nâng tầm năng lực ngoại ngữ, tăng tính minh bạch trong tuyển sinh và tiệm cận các mô hình quốc tế. Mục tiêu thì đúng, nhưng cái chạm của nó vào đời sống lại quá đột ngột. Khoảng cách giữa chủ trương và trái tim học trò có thể làm đảo lộn cả hành trình nỗ lực của hàng chục nghìn em đang đi theo hướng C00, hoặc đang trông cậy xét học bạ như chiếc phao an toàn cuối cùng.
Với nhiều thế hệ học sinh, đặc biệt là những bạn mang thiên hướng xã hội, khối C00 từng là một cánh cửa rất đỗi rõ ràng: các em không mạnh về tự nhiên, nhưng lại có khả năng cảm thụ văn bản tinh tế, trí nhớ tốt, tư duy nhân văn sắc sảo và cảm xúc phong phú. Bởi vậy, C00 không chỉ là một lựa chọn tổ hợp thi - nó giống như con đường phù hợp nhất với nhịp đập trái tim và năng lực tự thân của các em.
Nhưng giờ đây, khi hàng loạt ngành như Tâm lý học, Báo chí, Quan hệ công chúng, Du lịch, Quản lý... thu hẹp hoặc cắt hẳn tuyển sinh C00; khi nhiều trường rút lại hình thức xét học bạ vốn được xem là "phao cứu sinh" cho những học trò luôn cẩn trọng chuẩn bị đường lui; khi chỉ tiêu bất ngờ chuyển sang xét tiếng Anh hoặc kỳ thi riêng - tất cả khiến "cánh cửa" từng quen thuộc ấy bỗng trở nên hẹp lại, gần như khép dần ngay trước mắt.
Điều đó đồng nghĩa với việc hàng nghìn học sinh khối C phải đứng trước một "cú xoay" gấp gáp, trong khi đồng hồ đếm ngược đến kỳ thi chỉ còn vài tháng ngắn ngủi. Áp lực học tập tăng vọt. Một học sinh lớp 12 đã với tôi nói trong nước mắt: "Em học C00 từ năm lớp 10, giờ trường đại học bỏ C00 rồi, em phải bắt đầu lại với Tiếng Anh nhưng sợ mình không kịp". Nỗi sợ ấy không phải của riêng em mà là cảm giác chênh vênh mà rất nhiều học sinh đang đối mặt: liệu hai, ba tháng còn lại có đủ để bù lại những kỹ năng mà các bạn khác đã rèn luyện nhiều năm? Liệu mình có còn kịp để xoay hướng khi tâm thế đã định hình từ cấp ba?
>> Công bằng cho học sinh khi bỏ tổ hợp C00
Và áp lực ấy không chỉ phủ lên vai học trò. Phụ huynh cũng như bước vào một mê cung lựa chọn: Có nên yêu cầu con tăng tốc học Tiếng Anh dù biết đã quá tải? Có nên đổi sang tổ hợp khác chỉ vì xu hướng tuyển sinh? Có nên rút bớt ngành nguyện vọng để giảm rủi ro? Hay chấp nhận tìm những trường vẫn giữ C00, dù không phải là lựa chọn mong muốn nhất? Mỗi câu hỏi đều kèm theo sự lo âu, bởi người lớn hiểu: chỉ một quyết định sai lúc này có thể ảnh hưởng cả tương lai của con.
Ở các vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa - nơi việc học tiếng Anh còn nhiều hạn chế, nơi học sinh ít có điều kiện học thêm hoặc tiếp xúc với môi trường ngoại ngữ - khối C00 từng là "chiếc cầu" đưa các em đến gần cánh cửa đại học. Giờ chiếc cầu ấy mờ dần ở nhiều trường, các em trở nên thiệt thòi hơn bao giờ hết. Nếu không có chính sách hỗ trợ kịp thời, sự dịch chuyển tổ hợp tuyển sinh rất có thể vô tình làm rộng thêm khoảng cách giữa thành thị và nông thôn - đi ngược lại mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục: tạo cơ hội công bằng cho mọi học sinh, dù các em xuất phát từ đâu.
Nhìn ở một góc độ rộng hơn, những điều chỉnh trong phương thức xét tuyển không phải là điều vô lý. Ngược lại, đó là bước đi tất yếu trong hành trình nâng tầm chất lượng đại học - một hành trình đòi hỏi sự dũng cảm, sự chủ động và đôi khi là cả những quyết định khó khăn. Thực tế nghề nghiệp hiện nay không còn chấp nhận sự đơn điệu trong năng lực. Nếu một sinh viên chỉ mạnh về Văn - Sử - Địa nhưng lại quá yếu về ngoại ngữ hoặc tư duy số liệu, các em sẽ chật vật khi bước vào thế giới nghề nghiệp.
Thế nên, đổi mới là đúng., nhưng cũng cần đi cùng tinh thần đồng hành. Bởi giáo dục không chỉ là cải cách, mà còn là trách nhiệm nâng đỡ để mỗi học sinh, dù xuất phát điểm nào, cũng có cơ hội bước tiếp mà không bị bỏ lại phía sau. Một chính sách đúng, nếu được thông báo quá muộn, có thể tạo hiệu ứng ngược: học sinh rơi vào hoang mang, phụ huynh mất phương hướng, thầy cô chật vật điều chỉnh kế hoạch dạy.
- Lo ngại khi dùng tổ hợp Toán, Văn, Địa để xét tuyển đại học ngành Y
- 'Bỏ xét tuyển học bạ để học sinh Việt không thành cỗ máy điểm cao'
- 'Kiểm soát điểm số thay vì bỏ xét tuyển học bạ'
- 'Điểm IELTS là tiêu chí phụ trong xét tuyển đại học để tránh bất công'
- 'Con tôi áp lực vì thấy bạn bè đăng ký 20 nguyện vọng đại học'
- 'Điều tích cực khi hơn 300.000 thí sinh bỏ xét tuyển đại học'