Căn cứ tên lửa Plokstine nằm sâu trong Vườn quốc gia Zemaitija ở miền tây Litva, cách biển Baltic khoảng 30 km. Muốn tới đây, người ta phải băng qua rừng cây bạch dương và thông, đi qua một hồ nước đẹp như tranh vẽ, một vùng đất ngập nước và một ngôi làng cổ. Trong ảnh là 4 mái vòm màu trắng hiện ra trước mắt du khách. Đây là khu hầm phóng từng chứa tên lửa hạt nhân.
Lối dẫn xuống hầm vào căn cứ tên lửa, cùng dòng chữ "Lau chân trước khi vào" sơn màu đỏ. Giữ sạch sẽ là yếu tố rất quan trọng với các cơ sở ngầm cất trữ vũ khí hạt nhân.
Lịch sử của căn cứ phản ánh cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân thời kỳ Chiến tranh Lạnh Miền tây Litva thời đó là một phần của Liên Xô và là vị trí hoàn hảo để bố trí tên lửa sẵn sàng khai hỏa vào các nước NATO.
Nằm đối diện vùng Scandinavia qua Biển Baltic, Litva khi đó là một khu vực bị quân sự hóa cao độ với các căn cứ tên lửa và quân đội đồn trú. Tình hình tại những nước láng giềng Latvia và Estonia thời đó cũng tương tự.
Rừng Plokstine nằm ở vị trí hẻo lánh là nơi lý tưởng để xây dựng một căn cứ khổng lồ dưới lòng đất. Hồ Plateliai rộng khoảng 12 km2 cung cấp nước cho hệ thống làm mát, dân số các thôn xóm xung quanh thưa thớt, lớp đất cát mềm trong rừng dễ đào xới.
Căn cứ tên lửa Plokstine hoàn thành vào năm 1962 sau hai năm xây dựng, với sự tham gia của hơn 10.000 công nhân từ khắp Liên Xô. Công trình lớn như vậy không qua được mắt người dân địa phương.
"Mọi người không biết loại vũ khí nào được cất giữ ở đó, nhưng chúng tôi biết về nơi này", bà Ausra Brazdeikyte, hướng dẫn viên tại Bảo tàng Chiến tranh Lạnh, cho biết. Bà sinh ra tại một ngôi làng gần căn cứ và đã sống cả đời ở khu vực này.
Phòng trưng bày các tư liệu lịch sử về căn cứ.
Khu phức hợp từng được bảo vệ nghiêm ngặt, với một hàng rào điện dài 3,2 km xung quanh. Khu rừng rậm rạp khiến việc lại gần căn cứ rất khó khăn.
Công tác đảm bảo bí mật của Liên Xô tỏ ra hiệu quả. Cơ quan tình báo Mỹ mãi tới năm 1978 mới phát hiện ra căn cứ thông qua vệ tinh do thám. Liên Xô khi đó đã cho ngừng hoạt động cơ sở này theo hiệp ước giải trừ tên lửa với Mỹ.
Sau khi Litva tuyên bố độc lập năm 1990, căn cứ bị bỏ hoang. Nhờ vốn tài trợ của Liên minh châu Âu (EU), giới chức địa phương đã xây dựng lại bảo tàng ở căn cứ và khai trương năm 2012.
Ngày nay, khu phức hợp từng được xếp vào loại tuyệt mật này là điểm tham quan thu hút nhất trong công viên. 35.000 người từ khắp thế giới đã tới đây trong năm 2024 để khám phá căn cứ sâu 30 m dưới lòng đất.
Trong ảnh là một giếng phóng tên lửa. Điểm thu hút nhất của căn cứ là hầm chứa tên lửa với 4 giếng phóng sâu 30 m từng chứa các tên lửa R-12 Dvina, một sảnh khổng lồ chứa thùng nhiên liệu tên lửa, một nhà máy phát điện dự phòng trường hợp khẩn cấp.
R-12 là tên lửa đạn đạo tầm trung của Liên Xô, có tầm bắn khoảng 2.000 km. Tên lửa chưa bao giờ rời khỏi giếng phóng, nhưng từng có người thiệt mạng ở đây.
"Một người lính đã ngã xuống giếng phóng vì đứt dây an toàn khi bảo dưỡng định kỳ", bà Brazdeikyte nói. "Hai người lính khác thiệt mạng trong một vụ tràn axit nitric khi đang nạp nhiên liệu cho tên lửa".
Máy phát điện khẩn cấp của căn cứ.
Hình nộm mặc quần áo binh sĩ, tạo cảm giác căn cứ đang hoạt động, để phục vụ khách tham quan.
Trung tâm của căn cứ là phòng chỉ huy dưới lòng đất, bên trong có tượng Lenin và Stalin, huân chương quân sự cùng các đồ trang trí. Du khách đi qua các phòng được bài trí theo từng giai đoạn khác nhau thời Chiến tranh Lạnh.
Hình nộm binh sĩ mặc trang phục phòng hóa đặt giữa một hành lang.
Các vật dụng được trưng bày bên trong một căn hầm.
Mặt nạ phòng độc treo trên tường, bên cạnh là tủ đựng đồ.
Cách đó vài bước chân là một thị trấn chưa từng được đặt tên, vốn là nơi ở của khoảng 300 binh lính và sĩ quan làm việc tại căn cứ tên lửa.
Sau khi căn cứ Plokstine ngừng hoạt động, một số tòa nhà hành chính trong thị trấn được chuyển thành trại hè cho trẻ em. Trại hè có tên là Zuvedra (Chim mòng biển) hoạt động từ năm 1979 đến năm 1990. Trong ảnh là khu vực chờ xe buýt của trại hè.
Một tòa nhà từng được dùng làm cơ quan hành chính trong thị trấn giờ bị bỏ hoang, xuống cấp.
Khung cảnh bên trong một nhà thờ ở thị trấn Plateliai gần căn cứ.
Hồng Hạnh (Theo CNN)