Anas Baba, nhà sản xuất chương trình của đài phát thanh NPR, đã sụt mất một phần ba trọng lượng cơ thể sau gần 21 tháng sống giữa giao tranh ở Dải Gaza.
Nhiều tháng Israel ngăn hàng hóa viện trợ vào Gaza cùng các biện pháp kiểm soát phân phối thực phẩm hiện tại đã khiến nạn đói lan rộng ở khu vực. Quan chức y tế ở Gaza cho biết đã ghi nhận hàng chục trẻ em tử vong vì suy dinh dưỡng.
Baba cho hay những người xung quanh mình giờ đây trở nên yếu ớt và xanh xao. Họ phải bám vào tường và hàng rào mỗi khi đi bộ trên đường, hoặc đi thành từng nhóm để hỗ trợ nhau. Không ít phụ nữ và trẻ em thậm chí ngất xỉu giữa phố.
"Trong vài tháng gần đây, tôi chỉ ăn một bữa nhỏ mỗi ngày, cố gắng tằn tiện nguồn dự trữ thực phẩm của mình. Nhưng ba tuần trước, tôi đã hết những thứ cơ bản như bột mì, đậu lăng và dầu ăn", Baba kể.
Các quầy hàng rong bán nhu yếu phẩm với giá cắt cổ, khoảng 100 USD cho một cân khoai tây, khiến những người như Baba không thể mua nổi. Anh thậm chí phải mua vỏ dưa hấu và khoai tây hỏng để muối chua ăn dần.
Lựa chọn duy nhất còn lại với những người ở đây hiện giờ là nhận đồ cứu trợ từ Quỹ Nhân đạo Gaza (GHF), tổ chức có trụ sở tại Mỹ, được chính phủ Mỹ và Israel hậu thuẫn nhằm cung cấp viện trợ nhân đạo tại Gaza, thay vì thông qua các cơ chế cứu trợ truyền thống do Liên Hợp Quốc dẫn đầu.
Tổ chức này bắt đầu hoạt động tại Gaza từ ngày 26/5 và phân phối hàng trăm nghìn bữa ăn tại ba địa điểm cho người dân trên dải đất.
"Nhưng ngay từ giai đoạn đầu tiên, chúng tôi đã chứng kiến cảnh tượng kinh hoàng khi mỗi ngày đều có người bị chết khi tới lấy thực phẩm tại các điểm phân phối của GHF", Baba kể.
Cơ quan y tế Gaza và các nhóm y tế quốc tế ở dải đất cho hay hàng nghìn người Gaza đã bị thương hoặc thiệt mạng do hỏa lực của binh sĩ Israel khi tìm cách lấy thực phẩm viện trợ tại các địa điểm phân phối của GHF. Nhiều người ra về trắng tay vì bị đám đông cướp hết thực phẩm.
Đoàn người khuôn hàng cứu trợ từ một điểm phân phối của GHF ở Gaza trong đêm 24/6. Ảnh: NPR
Điều đó dường như không thể ngăn cản mọi người tìm tới các điểm cứu trợ. Baba cho hay khi phải nhịn đói quá lâu, tâm trí sẽ không còn có thể tỉnh táo để đưa ra quyết định đúng đắn. "Khi cả cơ thể và trí óc của bạn đều đang thèm khát điều gì đó, bạn sẽ không sợ bất kỳ điều gì. Bạn có thể làm mọi thứ để có thức ăn", anh nói.
Tối 23/6, Baba và em họ rời Gaza City, đi bộ hàng giờ dọc bờ biển về phía nam, chấp nhận mọi rủi ro để cố gắng kiếm chút thức ăn tại một điểm phân phối của GHF ở miền trung Gaza. Họ chuẩn bị một chiếc balo nhỏ với nước, băng gạc và bộ sơ cứu. Những người khác mang theo cả dao để tự vệ nếu gặp kẻ cướp, bởi nạn đói khiến tình trạng cướp bóc xảy ra khắp Gaza.
Khoảng nửa đêm hôm đó, đám đông lớn bắt đầu tụ tập dọc con đường dẫn tới trung tâm cứu trợ, chờ đợi tín hiệu mở cửa. Để đến được đó, mọi người sẽ phải đi qua một khu vực quân sự ở gần hành lang Netzarim, nơi phần lớn do Israel kiểm soát nghiêm ngặt và cấm người Palestine. Những người vượt qua khu quân sự trước lúc GHF mở cửa có nguy cơ bị binh sĩ Israel bắn trúng.
GHF không có giờ mở cửa cố định. Họ thường mở và đóng địa điểm cứu trợ chỉ trong vài phút. Những người đến sớm sẽ lấy được nhiều thực phẩm nhất và nguồn cung nhanh chóng hết sạch. Nhiều người cố chen lên phía trước đám đông trước khi địa điểm mở cửa, bất chấp nguy cơ bị lính Israel coi là mối đe dọa an ninh.
1h30 sáng 24/6, một chiếc ôtô lao qua với thức ăn buộc trên nóc xe. Những người trên xe hét lên rằng GHF đã mở cửa. Đám đông bắt đầu chạy dọc con đường về phía điểm phân phát, trong khi nhiều chiếc ôtô và xe máy cũng cố gắng chen lấn.
"Tôi đã thấy có người bị bánh xe cán qua", Baba cho biết.
Khi tới gần hơn nơi phát thực phẩm, họ bất ngờ thấy một chiếc xe tăng Israel. Nó chưa rời đi, đồng nghĩa chưa tới giờ GHF mở cửa. Nhưng đám đông ở phía sau vẫn kéo đến và xe tăng sau đó khai hỏa.
Baba và em họ vội nằm rạp xuống đất, nghe thấy tiếng súng đạn và tiếng người bị thương la hét trong đêm đen. Nhiều người trong đám đông hét lên "anh trai tôi chết rồi", "bạn tôi chết rồi".
Tới 1h48, tiếng súng vẫn không ngớt. Trời tối đen như mực. Đám đông vẫn cố chờ đợi. 2h sáng, tiếng súng dừng. "Chúng tôi coi đây là dấu hiệu GHF đã mở. Tôi vội chạy cùng đám đông về phía điểm phân phát, bước qua những thi thể nằm trên đất", Baba kể.
Trong một tuyên bố sau đó, quân đội Israel cho biết đã ghi nhận những người bị thương do hỏa lực của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) và đang xem xét sự việc. Tuy nhiên, họ bác cáo buộc binh sĩ cố ý nổ súng vào đám đông.
Vị trí các điểm phân phối của GHF ở Gaza. Đồ họa: NPR
Điểm phân phối của GHF cuối cùng cũng mở cửa. Baba thấy hàng trăm người xô đổ hàng rào bao quanh, giẫm lên đó để với lấy những hộp thực phẩm. Anh lấy điện thoại và ghi lại cảnh tượng này khi hàng nghìn người vây kín quanh các hộp thực phẩm, giành giật nhau để lấy được nhiều nhất có thể.
Một phụ nữ khoảng 40 tuổi, mồ hôi nhễ nhại và gương mặt tỏ rõ tức giận, đứng cạnh đứa con trai nhỏ và khua hai con dao. Cô ấy hét lớn với mọi người xung quanh: đừng động vào con trai hay thức ăn của tôi. Luật pháp và trật tự đã hoàn toàn biến mất, chỉ còn lại "luật rừng".
Trước đây, hàng trăm trung tâm phân phối đồ cứu trợ do Liên Hợp Quốc điều hành ở Gaza thường cung cấp bột mì và các nhu yếu phẩm cơ bản. Các cơ quan của Liên Hợp Quốc sẽ gửi tin nhắn về thời điểm mọi người tới lượt nhận lương thực, trong khi mọi người đều nghiêm chỉnh xếp hàng chờ đợi.
Israel và Mỹ cáo buộc Hamas chiếm đoạt hàng cứu trợ do Liên Hợp Quốc cung cấp, nên họ thành lập GHF để ngăn nhóm vũ trang làm điều tương tự. Nhưng tại điểm GHF, Baba cho biết vẫn thấy một số người chắc chắn là thành viên Hamas, dựa vào trang phục mà họ mặc, đang lấy thực phẩm.
"Khi tôi đang quay phim, mọi người đến bên tôi và nói hãy nhìn lên trán. Có ba chấm laser màu xanh lá trên đầu tôi. Các bảo vệ vũ trang của Mỹ canh gác điểm GHF đang chĩa súng vào tôi. Một người nói qua loa bằng tiếng Anh rằng 'không được quay phim'".
Quan chức GHF cho biết họ hiểu những lo ngại về việc thời gian mở cửa không cố định có thể khiến người Palestine gặp nguy hiểm vì hỏa lực của Israel. Nhưng GHF khẳng định chỉ đang tìm cách ngăn chen lấn. Nhóm này cho hay quân đội Israel đang làm nhiều hơn để đảm bảo mọi người có thể tiếp cận địa điểm an toàn, cũng như mở các con đường mới và lắp biển chỉ dẫn.
GHF thừa nhận không thể sàng lọc hết những người có liên hệ với Hamas, nhưng cho biết đang ngăn nhóm vũ trang kiểm soát dòng chảy viện trợ. Họ nói cấm người Palestine quay phim các nhà thầu Mỹ tại điểm cứu trợ vì họ đã đối mặt nhiều lời đe dọa trực tuyến.
Một nhóm 170 tổ chức nhân quyền và viện trợ kêu gọi chấm dứt hệ thống phân phối viện trợ hiện tại của GHF vì những rủi ro với người dân Palestine.
Người dân tụ tập tại một điểm phát đồ cứu trợ của GHF ở Gaza ngày 24/6. Ảnh: NPR
"Tại điểm phân phát, tôi xô đẩy mọi người sang một bên và chộp lấy bất kỳ loại thực phẩm nào bị rơi trên mặt đất. Dầu ăn, bánh quy, túi gạo bị rách và lẫn với đất cát với tôi đều ổn. Đó là thức ăn và tôi có thể làm sạch chúng sau", Baba nói.
Baba sau đó phải cố xoay xở kéo người em họ đang bị đám đông chèn ép. Điều khó khăn hơn với họ tiếp theo là chen qua hàng nghìn người đang lao vào lấy lương thực và thoát khỏi nơi này an toàn với túi đồ ăn.
Khi đang trên đường trở về, hai người bị bốn tên cướp bịt mặt cầm dao chặn lại. Chúng nói họ có hai lựa chọn: nộp nửa số thực phẩm lấy được, hoặc sẽ gặp nguy hiểm.
"Tôi đề nghị chia cho chúng một ít, nhưng một tên bắt đầu vung dao đe dọa. Tôi và em họ nhìn nhau rồi ném hai túi thực phẩm về phía những tên cướp và bỏ chạy", Baba kể. "Sau khi thoát thân, tôi chỉ còn lại thức ăn đủ dùng cho bản thân khoảng một tuần rưỡi với điều kiện ăn mỗi ngày một bữa".
Thùy Lâm (Theo NPR, AFP, Reuters)